Μια βραδινή σκέψη: Οι φίλοι σου να είναι άτομα δίπλα στα οποία νιώθεις μικρός αλλά (προσπαθούν να) σε κάνουν να νιώθεις μεγάλος.
The man with the answers
Σε σκηνοθεσία Στέλιου Καμίτση, είναι απλή μα καθόλου απλοϊκή. Ήσυχη μα τόσο δυνατή. Χαλαρή μα… έκλαψα. Η αλήθεια είναι πως απαντήσεις δεν έχει. Αυτές ψάχνει… στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στη Γερμανία, σε αγνώστους ανθρώπους, στην δυνατή μουσική ανάμεσα σε τρέχοντα αυτοκίνητα, στο άθλημα που τελειοποίησε…
Με ένα road trip στην εσωτερική Λεωφόρο. Πώς μας θολώνουν τα συναισθήματα, τα αναγκαία και ανθρώπινα αυτά χαρίσματα, τα ξαναμμένα από το παρελθόν που όσο και να θέλουμε δε μας παρατάει, αράζει σιωπηλό -τόσο όσο αυτή η ταινία- στοκάροντας μας όπως στοκαρουμε εμείς την ταινία -αν δεν εισαι αρσενικό μάλλον γνωρίζεις πόσο τρομακτικό είναι το stalking. Εξαιτίας τους ίσως πάρουμε λάθος δρόμο, ίσως λάβουμε αποφάσεις που μεταγενέστερα θα μετανιώσουμε… ίσως τρακάρουμε και παρατήσουμε την οδήγηση. Και μείνουμε για πάντα και εις το εξής αμετακίνητα, πεπεισμένα για την τελειότητα της αδιαλαξίας μας, αδιαφορόντας για το τι κρύβεται πίσω από λόφους, εκεί που δε βλέπουμε. Τι δυνατότητες υπάρχουν, τι επιλογές; Άπειρες και εις τα πάντα; Όχι. Πάντως οριζόμαστε από τις επιλογές που απορρίπτουμε και τις επιλογές που δημιουργήσαμε. Από τι ξεφύγαμε; Από ποια κακή εκδοχή του εαυτού μας δραπετεύσαμε; Πως πετάξαμε με τη σειρά μας από το αεροδρόμιο της απώλειας των αγαπημένων; Που προσγειωθήκαμε;
Γι’ αυτό ψάχνουμε όσο κι αν το αρνούμαστε έναν άνθρωπο ο οποίος θα βλέπει το δρόμο μας καθαρά. Και αν τον αφήσουμε για λίγο να οδηγήσει, υπό τον έλεγχο και τη συναίνεση μας φυσικά, ίσως να μας οδηγήσει σε νέους δρόμους που δεν είχαμε φανταστεί. Σε μέρη τόσο όμορφα που το comfort zone μας θα απέρριπτε να εξερευνήσει. Ένας άνθρωπος που μέχρι πριν μερικές μέρες ή έτη ήταν ανύπαρκτος για εμάς, μπορεί τώρα να δίνει νόημα στην ύπαρξη μας… όχι δε μιλάω για έρωτα ή τουλάχιστον όχι “μόνο” για αυτή την πτυχή της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, μιλάω για τη σταγόνα που θα ρίξει στον πολύχρονο καμβά μας και θα τον κάνει έργο τέχνης. Μιλάω για την ασφάλεια που θα μας δώσει και μόνο η εντύπωση της ευτυχίας. Ευτυχία είναι… η ασφάλεια, η απουσία φόβου και άγχους. Και αυτά τα δευτερόλεπτα, τα λεπτά, οι μέρες… γι’ αυτές τις σχισμές στην ρουτίνα της ανασφάλειας ζούμε.
Κι αν χαθεί αυτός ο άνθρωπος; Τότε γιατί δε περιμένεις τον επόμενο; Ανυπόμονη σταγόνα.
Οι σχέσεις οι ειλικρινής, όταν η ανάγκη για συντροφιά, για ξερατό όλων όσων αιώνες καταπίναμε, σπάει το γύψο της προκατάληψης. Αυτές οι σχέσεις είναι ζωτικές.
Πόσο φυσική είναι μια φυσική καταστροφή?
Ντισκλειμερ: δεν λέμε ότι η κλιματική κρίση είναι ψέμα.!
klimatiki-krisi-parathyro-poy-kleinei
poso-fusikes-einai-oi-katastrofes
afisikes-katastrofes-klimatika-anthektiki-ellada
akraies-dasikes-pyrkagies-ellada
ta-erga-poy-den-eginan-pote-sti-thessalia
η-κλιματικη-αλλαγη-εχει-ονοματεπων
Eκρεμμεί να γράψουμε κάτι πάνω στο βιβλίο της Ναόμι Κλάιν “On Fire”…
Κλαψα – κριμα – repeat
Το ίδιο μοτίβο μετά από κάθε μεγάλο τραγικό γεγονός. Κλάψα, κρίμα και τα λέμε την επόμενη φορά που ζωές θα χαθούν. Γιατί, όμως, το κάνουμε αυτό; Μα γιατί είναι πιο εύκολο. Διότι μεταγενέστερα του συμβάντος, η συμπεριφορά μας είναι εύκολα “κοινωνικώς ορθή”. Θα ρίξουμε την κλάψα μας μέσω μιας πετυχημένης πένθιμης φωτογραφίας στο στόρι μας, θα αναστενάξουμε “κρίμα” στους επίσης -ξαφνικά- πενθούντες που θα συναναστραφούμε τις γύρω μέρες και θα διατηρήσουμε “πολλών λεπτών σιγή”… ως προς τις ευθύνες. “Μη τα κάνετε όλα πολιτικά”, “δε ντρέπεστε” και λοιπά.
Όταν φτάσουμε στο σημείο που δε θα πέφτουμε απ’ τα σύννεφα με τα μαθηματικώς αναμενόμενα αποτελέσματα πολιτικών επιλογών και τέτοια γεγονότα θα αποτελούν αποδείξεις εγκληματικών ενεργειών, τότε θα σκάμε και θα οδηγούμε τους αυτουργούς στον αγύριστο. Σιωπηλά.
Στις 15 Φεβρουαρίου 2023, λίγες εβδομάδες πριν τη τραγωδία στα Τέμπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μη τήρηση των κανόνων για τους σιδηροδρόμους.
Μαρτυρία θύματος pushback στον Έβρο
Απόσπασμα μαρτυρίας ακατάγραφου/ανεντόπιστου άλλη φορά ατόμου Συριακής ιθαγένειας, με σωματική αναπηρία. Τόπος εντοπισμού πλησίον της Ορεστιάδας, κοντά στο χωριό Πρωτοκκλήσι. Αριθμός επιστραφέντων >100.
«Έχω αναπηρία στο αριστερό μου χέρι. Δεν μπορώ να το χρησιμοποιήσω από τον αγκώνα μέχρι την παλάμη λόγω βομβαρδισμού στη Συρία. Ο αδερφός μου αρρώστησε και δεν μπορούσε να προχωρήσει. Γι’ αυτό αποχωριστήκαμε από τους υπόλοιπους και ζητήσαμε βοήθεια (κλήση στον αριθμό 112). […] Μας ανάγκασαν με τη βία και ξυλοδαρμούς να μπούμε σε βαν, περίπου 20 άτομα στοιβαγμένοι μέσα στο βαν χωρίς φως και χωρίς φρέσκο αέρα. Ο αδερφός μου άρχισε να δυσκολεύεται ακόμη πιο πολύ να αναπνεύσει. Κρατούσα τον αδερφό μου στην αγκαλιά μου όταν άκουσα τον επιθανάτιο ρόγχο του. Του φώναξα ΕΚΡΑΜ ΕΚΡΑΜ!, ένιωσα το σώμα του να βαραίνει και ο αδερφός μου έπεσε νεκρός από την αγκαλιά μου. Απελπισμένος προσπάθησα να του κάνω τεχνητές αναπνοές μέσα στο βαν, ενώ φώναζα για βοήθεια.
Λίγα λεπτά μετά, το βαν σταμάτησε και οι ένστολοι που οδηγούσαν το βαν μας έβγαλαν με τη βία από το βαν, συμπεριλαμβανομένου εμού και του νεκρού αδελφού μου. Ξάπλωσα το νεκρό αδελφό μου στο χώμα απελπισμένος ζητώντας βοήθεια. Ήρθε ένας από τους κρατούμενους αυτοβούλως και αφού τον εξέτασε μου είπε ότι πιθανόν έχει πεθάνει από εσωτερική αιμορραγία. Οι ελληνικές Αρχές είδαν τον αδελφό μου νεκρό στο χώμα, αλλά δεν έκαναν τίποτα για τη μεταφορά του έστω και τώρα στο νοσοκομείο. Σέρνοντας με μια κουβέρτα τη σορό του αδερφού μου αναγκάστηκα να περπατήσω μέχρι την όχθη του ποταμού. Κατάλαβα ότι ξεκίνησε επιχείρηση επαναπροώθησής μας στην Τουρκία. (…) Μετά ήρθε ο μάλλον επικεφαλής της ομάδας και είπε στους άλλους μισθοφόρους να ρίξουν το πτώμα στο ποτάμι. Επέμεινα ότι θέλω τον αδερφό μου να τον πάρω μαζί μου στην Τουρκία και εκείνος μού είπε να φύγω και στη συνέχεια με χτύπησε με ξύλο στο κεφάλι, πλάτη, πόδι, φώναξε δύο άλλους μισθοφόρους και μού είπε να με σύρουν, ενώ ο επικεφαλής με απείλησε με το όπλο στο κεφάλι και μού είπε να γονατίσω και συνέχισε να με χτύπησε με το ξύλο. Ήμουν σε σοκ αλλά συνέχισα να επιμένω να πάρω ο ίδιος τη σορό του αδερφού μου. […] Την τελευταία φορά, όταν αρνήθηκα να επιβιβαστώ στην βάρκα της επαναπροώθησης χωρίς τη σορό του αδερφού μου, με κλώτσησαν και με έριξαν στο ποτάμι (…)[1]
[1] Έκθεση Μηχανισμού Καταγραφής ΑΑΕ 2023, σελ 58
“Οι λάθρο μας καίνε”
Για την Εύβοια του 2021 και για κάθε επόμενη…
All the beauty and the bloodshed
Αυτά τα ονόματα που διαβάζουμε σε μουσεία, βιβλιοθήκες, δρόμους, σχολές. Οι πολυτελείς επιγραφές. Οι «φιλάνθρωποι» δωρητές -μη χέσω. Ναι, αυτοί.
Βέβαια, τις μούρες μας τις μοστράρουμε όταν είμαστε περήφανοι. Σίγουρα όχι όταν έχουμε κάνει κάτι κακό. Τότε, όμως, πώς αυτοδιαφημιζονται ως ευεργέτες άνθρωποι οι οποίοι έχουν ρουφήξει τη ζωή ανθρώπων για να φουσκώσουν; Τις τσέπες τους. Οι κοιλιές έχουν ρεντ λάιν. Οι κερδοσκόποι όχι. Από τις πλουσιότερες οικογένειες των ΗΠΑ, οι φαρμακοβιομήχανοι Sackler παρέδωσαν στο χάρο πάνω από 500.000 ζωές λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα δισεκατομμύρια νόμιμα δολάρια. Εξαγόρασαν την ασυλία τους με 12 χιλιαρικάκια για κάθε σιωπηρώς δολοφονημένο. Σιωπηρώς φυσικά: Ποιος φωνάζει όταν ψοφάει ένα «πρεζάκι»;
Ούτε η Nan Goldin περίμενε να λογοδοτήσουν όταν τα έβαλε μαζί τους. Ο τρόπος ζωής τους βρισκόταν στην αντίπερα όχθη από το στίγμα… του ομοφυλόφιλου, της καταθλιπτικής, των εγκληματιών, των μη φυσιολογικών. Η Nan έτυχε να βιώσει το περιθώριο. Πυροδότησε το προσωπικό της τραύμα, μετατρέποντας το σε συλλογικό. Προσπάθησε να ξεφορτώσει στους θύτες το στίγμα με το οποίο έντυνε η κοινωνία τα θύματα. Ο James Baldwin έλεγε ότι «ο πόνος σου είναι ασήμαντος, εκτός κι αν μπορέσεις να τον χρησιμοποιήσεις για να συνδεθείς με τον πόνο των άλλων.» Και πως «μόνο έτσι μπορείς να απελευθερωθείς από τον δικό σου πόνο.»
Αυτά για το ντοκιμαντέρ «All the Beauty and the Bloodshed» σε σκηνοθεσία Laura Poitras. Για ματωμένες σκέψεις. Για ματωμένα χρήματα. Για ματωμενα σώματα. «Για την συμμόρφωση και την άρνηση», λέει η ίδια -η πρωταγωνίστρια. Την άρνηση του ετεροπροσδιορισμού & της ασυδοσίας των εξουσιαστών, προσθέτω εγώ. Την άρνηση της συμμόρφωσης.
Πορνό υπερ ποιου;
Σίγουρα όχι υπέρ των γυναικών
<<(…) τα αντιπορνογραφικά επιχειρήματα υπήρξαν τα εξής:
Η πορνογραφία είναι το προϊόν ενός εγκληματικού περιβάλλοντος. Παράγεται εντός μιας εγκληματικής περιοχής. Δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα μίμησης/υπόδυσης σκηνών σεξουαλικής βίας, αλλά το πλαίσιο υλοποίησης, το προϊόν πολλών αληθινών πράξεων βίας. Οι επιμέρους εγκληματικές πράξεις είναι πολλές: βιασμοί, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, αιμομιξίες, εκβιάσεις, παράνομη διακίνηση ανθρώπων (trafficking) κλπ. Το πορνογράφημα, λοιπόν, πρέπει να αντιμετωπιστεί ως το προϊόν που παράγουν τα συντελούμενα εντός αυτού αληθινά εγκλήματα.
Η πορνογραφία είναι ένας από τους παράγοντες που διαιωνίζουν βίαιες συμπεριφορές εναντίον των γυναικών στον ιδιωτικό χώρο. “Η πορνογραφία είναι η θεωρία και ο βιασμός η πράξη”, λέει η MacKinnon. Είναι ένας εγκληματογόνος παράγοντας, που εκλύει μια δυναμική βίας εναντίον των γυναικών, ένας μηχανισμός “κοινοτοποίησης του κακού”. Συμβάλλει στην αναισθητοποίηση απέναντι στον γυναικείο πόνο, στην κανονικοποίηση της έμφυλης βίας και διευκολύνει το πέρασμα στη βίαιη πράξη, καθώς απεικονίζει τις γυναίκες να απολαμβάνουν τη βία που τος ασκείται, καθιστώντας δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ βιασμού και μη βιασμού. Οι καταναλωτές πορνογραφίας και όσοι μυούνται στη σεξουαλικότητα μέσω αυτής, εθίζονται να μεταχειρίζονται με παρόμοιο τρόπο τις συντρόφους τους. Το επιχείρημα επικαλείται την εμπειρική παρατήρηση πως οι δράστες βιασμών και δολοφονιών είναι κατεξοχήν καταναλωτές πορνογραφικού υλικού. Οι πορνικές αναπαραστάσεις του ερωτικού ερωτικοποιούν την υποταγή και την κυριαρχία, καθώς αναπαράγουν και προωθούν την -κοινωνικά κατασκευασμένη και βασισμένη στο στερεοτυπικό δίπολο αρσενική ενεργητικότητα και γυναικείο παθητικότητα/ διαθεσιμότητα- εικόνα του υποταγμένου γυναικείου και του κυρίαρχου ανδρικού υποκειμένου, μη λαμβάνοντας υπόψη το συναίσθημα.
Οι ασυμετρικές σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων, που καθιερώνονται και διακινούνται μέσω της πορνογραφίας, έχουν για τις γυναίκες ευρύτερες βλαπτικές συνέπειες, οι οποίες εκτείνονται πέραν του αυστηρά ιδιωτικού χώρου. Οι πορνογραφικές εικόνες εμποτίζουν για επηρεάζουν τις μεταξύ των δύο φύλων σχέσεις που υπάρχουν σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής, καθορίζουν, επομένως, τους όρους κοινωνικές συνύπαρξης των δύο φύλων. Η πορνογραφία είναι ένα εργαλείο ανδρικής κυριαρχίας: επικυρώνει κοινωνικές κατασκευές φύλου υποτιμητικές για την γυναίκα και γενικότερα διαμορφώνει κριτήρια μεταχείρισης υποτιμητικά για εκείνην. Επηρεάζει, επίσης, την αυτοεικόνα των γυναικών, οι οποίες μέσω αυτής, ασκούνται στο να θεωρούνται κατώτερες, υποτακτικές, πειθήνιες, προορισμένες μόνο να διαβλέπουν και ικανοποιούν ανδρικές ανάγκες. Κοντολογίς, να είναι ετεροκαθοριζόμενες.
Υπό το φως της παραπάνω ανάλυσης, η πορνογραφία αποτελεί, στο πλαίσιο του ριζοσπαστικού φεμινισμού, μια μορφή λόγου μίσους (hate speech). Έχει ευθείες αναλογίες προς τους λογής λόγους μίσους, ομοφοβικούς, ρατσιστικές, αντισημτικούς κλπ., ως προς το εκπεμπόμενο από αυτούς κήρυγμα υπέρ της βίας, εξαιτίας του οποίου απαγορεύονται από τις έννομες τάξεις στα σύγχρονα δυτικά κράτη.
Ακόμη κι αν υποτεθεί ότι αυτό που δείχνει η πορνογραφία δεν είναι η αληθής παράσταση μιας πράξης αλλά η λεκτική ή οπτική “ψεύτικη” μίμηση μιας πράξης, αυτή καθαυτή η πράξη (της ψεύτικης μίμησης), ανεξάρτητα από το όποιο αποτέλεσμα επιδιώκει στο σεξουαλικό επίπεδο, είναι μια πράξη καθυπόταξης, βίαιης αποσιώπησης (silencing) και αορατοποίησης των γυναικών, ως πολιτικών υποκειμένων. Πλήττει, επομένως, μια από τις κατεξοχήν ελευθερίες των πολιτικών υποκειμένων, την ίση πρόσβαση στην ελευθερία λόγου και έκφρασης.>>
Απόσπασμα από το βιβλίο “Φεμινισμός & Δίκαιο”, Ε. Ρεθυμιωτάκη, Μ. Μαρόπουλου, Χ. Τσακιστράκη
Από την κριτική του δεύτερου φεμινιστικού κύματος διαφαίνεται, λοιπόν, πως το πορνό υπάρχει προς το συμφέρον των ανδρών. Και εδώ εμφανίζονται γιατροί, ψυχίατροι, ψυχολόγοι και συναφή ενοχλητικά τυπάκια: “μη, αυτό κάνει κακό στην υγεία… κι αυτό κάνει κακό… α, κι αυτό πρέπει με μέτρο αλλιώς θα έχει αρνητικές επιπτώσεις…” και μπλα μπλα. Λες και πέθανε κανείς επειδή τον έπαιζε πολύ… α, έχει γίνει κι αυτό!
Μήπως δεν είναι προς το συμφέρον ούτε τον ανδρών;
<<Το ερώτημα αυτό τίθεται συχνά από άντρες που νιώθουν ότι έχουν σταδιακά απορροφηθεί ολοένα και περισσότερο στην παρακολούθηση πορνό στο διαδίκτυο και αρχίζουν να βιώνουν τα πρώτα σημάδια μη ικανοποιητικής λειτουργίας στη σεξουαλική τους ζωή. Είναι πράγματι τρομακτικό να συνειδητοποιεί κανείς, απότομα πολλές φορές, πόσο χρόνο ασχολείται καθημερινά με την παρακολούθηση διαδικτυακού πορνό, ιδιαίτερα μάλιστα όταν έχει φτάσει σε ένα σημείο που δεν ελέγχει πλέον αυτή τη συνήθεια. Στις περισσότερες περιπτώσεις υποβόσκει η σκέψη (αλλά και η ενοχή που την συνοδεύει) ότι “δεν θα έπρεπε να το κάνω αυτό…” ή “ότι κάνω κάτι κακό…”, σκέψεις γνώριμες κι από την εφηβεία όταν, τότε, ο αυνανισμός και μόνο προκαλούσε παρόμοιες σκέψεις και ενοχές… Πολλοί άντρες, όταν ενηλικιώνονται, θέτουν και πάλι το ερώτημα στον ειδικό: “Μήπως ο αυνανισμός με έχει επηρεάσει, μήπως τότε το είχα παρακάνει και τώρα δεν μπορώ να λειτουργήσω κανονικά”; Παρόμοια, και η υπέρμετρη απορρόφηση στην παρακολούθηση πορνό, με ώρες που ολοένα και αυξάνουν αλλά και περιεχόμενο που γίνεται όλο και πιο “σκληρό”, ή και πιο βίαιο, μπορεί να φέρνει ξανά το ίδιο ερώτημα στο προσκήνιο: “Μήπως η παρακολούθηση πορνό επηρεάζει τη σεξουαλική μου λειτουργία”;
Τα πρώτα σημάδια επίδρασης εμφανίζονται με διάφορους τρόπους, κυρίως, όπως προαναφέρθηκε, με τον ολοένα και αυξανόμενο χρόνο παρακολούθησης πορνό στο διαδίκτυο. Στη συνέχεια μπορεί να χρειάζονται όλο και πιο έντονες σκηνές… Κι ένα κρίσιμο σημείο φτάνει όταν έντονα διεγερτικό περιεχόμενο χρειάζεται για να διατηρηθεί η σεξουαλική διέγερση. Ένας άντρας περιγράφει χαρακτηριστικά πως είχε φτάσει στο σημείο να ανοίγει ταυτόχρονα πολλαπλά βίντεο και να παρακολουθεί σε όλα τα πιο διεγερτικά αποσπάσματά τους… Οι δυνατότητες είναι πράγματι πολλές: απεριόριστα νέο υλικό, δυνατότητα για εύκολη κλιμάκωση με όλο και πιο έντονο περιεχόμενο… Όσο θέλεις, όποτε θέλεις, με ό,τι θέλεις κι όπως το θέλεις… Και, βέβαια, το πιο ανησυχητικό είναι όταν φτάνει κανείς στο σημείο η βίωση της σεξουαλικής επιθυμίας και διέγερσης να οδηγεί στο πληκτρολόγιο και όχι στη σύντροφο ή γενικότερα σε έναν άνθρωπο ζωντανό και όχι… εικονικό!
Πολλοί άντρες που αναζήτησαν τη βοήθεια ειδικού σε αυτές τις περιπτώσεις περιέγραψαν και οι ίδιοι πώς σταδιακά χρειάζονταν όλο και πιο έντονα ερεθίσματα σε αυτό που παρακολουθούσαν αλλά και ότι οι γυναίκες στην “πραγματική” ζωή σαν να μην τους ικανοποιούσαν πλέον τόσο… “Αυτό που προσδοκούσα δεν ήταν όπως στο διαδίκτυο και το ερέθισμα δεν ήταν αρκετά έντονο”, περιγράφουν χαρακτηριστικά. Φαίνεται σαν να είχαν πλέον εγκλωβιστεί στη φαντασία τους και η πραγματικότητα δεν τους κάλυπτε πια!
Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες που εκδηλώνονται αφορούν τη μείωση της επιθυμίας για σεξουαλική επαφή, τη στυτική δυσλειτουργία αλλά και τη δυσκολία κορύφωσης και εκσπερμάτισης (καθυστερημένη ή ανεσταλμένη εκσπερμάτιση). Η συσχέτιση αυτή επιβεβαιώνεται και από αποτελέσματα ερευνητικών μελετών (1) καθώς και, σε πολλές περιπτώσεις, η προτίμηση της πορνογραφίας έναντι της σεξουαλικής επαφής με τη σύντροφο (1).
Τα προβλήματα εκδηλώνονται κυρίως “εκτός διαδικτυακού πορνό”, κατά την “πραγματική” σεξουαλική επαφή με γυναίκες με …σάρκα και οστά! Για παράδειγμα, ένας άντρας μπορεί να φτάνει σε κορύφωση με τη σύντροφό του, αλλά να χρειάζεται πολύ περισσότερη ώρα και η σύντροφος να παραπονείται ότι φαίνεται αποστασιοποιημένος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να μην υπάρχει στύση ή να διατηρείται η στύση κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής με τη σύντροφο αλλά ο άντρας να φτάνει σε κορύφωση μόνο όταν φέρνει στο μυαλό του εικόνες από πορνό που παρακολουθεί.
Ένας κοινός παρανομαστής βέβαια σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις είναι ότι οι ερωτικοί σύντροφοι έχουν πλέον αποπροσωποποιηθεί και, τελικά, η πραγματικότητα αποτελεί πλέον ένα πρόβλημα!
Αύξηση του ποσοστού σεξουαλικών δυσλειτουργιών σε νεαρούς άντρες
Ο Park και οι συνεργάτες του (2016) (2), σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με τα ποσοστά εκδήλωσης σεξουαλικών δυσλειτουργιών σε άντρες διαφόρων ηλικιών παραθέτουν έρευνες που υποδεικνύουν ότι υπάρχει σημαντική αύξηση του ποσοστού εκδήλωσης σεξουαλικών δυσλειτουργιών σε νεαρούς άντρες, ηλικίας κάτω των 40 ετών. Η στυτική δυσλειτουργία, για παράδειγμα, ήταν ένα πρόβλημα που εκδηλωνόταν κυρίως σε άντρες άνω των 40 ετών. Τώρα, όμως, σημαντικά αυξημένο ποσοστό αντρών νεαρής ηλικίας εμφανίζουν στυτική δυσλειτουργία ή άλλη σεξουαλική δυσλειτουργία. Μπορεί η παρακολούθηση πορνό να έχει παίξει ρόλο σε αυτή την αύξηση καθώς οι νέοι είναι εκείνοι που μεγαλώνουν “μαζί” με το διαδίκτυο και έχουν άπλετη πρόσβαση αλλά και τόση εξοικείωση με αυτό; Αποτελεί δε αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας τους να αναζητούν τα πάντα στο διαδίκτυο… Γιατί όχι και τη σεξουαλική ικανοποίηση;
Η ερευνητική ομάδα του Kinsey Institute ήταν η πρώτη που ανέφερε το 2007 (3) τη στυτική δυσλειτουργία (Pornography induced erectile dysfunction, PIED) και τη μειωμένη ερωτική επιθυμία που μπορεί να προκαλέσει η παρακολούθηση πορνό στο διαδίκτυο. Έκτοτε, τα ερευνητικά αποτελέσματα διαρκώς επιβεβαίωναν ότι η παρακολούθηση πορνό στο διαδίκτυο μπορεί να αποτελεί έναν αιτιακό παράγοντα στην αύξηση εκδήλωσης σεξουαλικών δυσλειτουργιών και, όπως ανέφεραν, ποσοστό μεγαλύτερο του 50% αφορούσε νέους άντρες ηλικίας μικρότερης των 25 ετών. Μάλιστα, σε μια ευρείας κλίμακας έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2020 και συμμετείχαν περισσότεροι από 2000 άντρες διαπιστώθηκε ότι (4, 5):
- Οι άντρες που παρακολουθούν πορνό για πολλές ώρες χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο για να φτάσουν σε εκσπερμάτιση με τη σύντροφό τους.
- Το μέγεθος του χρονικού διαστήματος που παρακολουθεί κανείς πορνό στο διαδίκτυο σχετίζεται θετικά με στυτική δυσλειτουργία. Περισσότερο πορνό ισοδυναμεί με περισσότερα περιστατικά στυτικής δυσλειτουργίας.
- Η “βαριά” χρήση πορνό στο διαδίκτυο συνδέεται με έλλειψη ικανοποίησης στο κόσμο του “πραγματικού σεξ”.
- 23% των αντρών ηλικίας κάτω των 35 ετών αναφέρουν περιστατικά στυτικής δυσλειτουργίας σε επαφές με “πραγματικές” γυναίκες.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σε πολλά ερευνητικά πρωτόκολλα όπου διερευνάται η επίδραση της παρακολούθησης πορνό στη σεξουαλική λειτουργία του άντρα, συστήνεται στους άντρες που συμμετέχουν να διακόψουν για ένα διάστημα την παρακολούθηση αυτή προκειμένου να αξιολογηθεί άμεσα η επίδρασή της. Σε αυτά τα πρωτόκολλα, οι ερευνητές επικαλούνται την “επίδραση της εξοικείωσης” (habituation effect) (6) που επιφέρουν τα διαρκώς νέα ερεθίσματα και η διαδικτυακή πορνογραφία έχει τη δυνατότητα να τροφοδοτεί διαρκώς αυτή τη συνήθεια. Έτσι, υποθέτουν ότι η μείωση ή η διακοπή αυτής μπορεί να την αντιστρέψει άμεσα. Τα αποτελέσματα προς την κατεύθυνση επιβεβαίωσης αυτής της υπόθεσης είναι θετικά (2).
Τρόποι επίδρασης
Η επίδραση της παρακολούθησης πορνό στο διαδίκτυο έχει προφανώς μελετηθεί, όπως και άλλων εξαρτήσεων, σχετικά με τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και τις βιοχημικές αλλαγές που επέρχονται. Πιο συγκεκριμένα, είναι γνωστό ότι οι σκηνές πορνό αποτελούν ερεθίσματα υψηλής διεγερσιμότητας που προκαλούν την έκλυση ασυνήθιστα υψηλών ποσοστών ντοπαμίνης. Με τον τρόπο αυτό όμως διαταράσσεται, υπό μια έννοια, το σύστημα ανταμοιβής μέσω της ντοπαμίνης (dopamine reward system) στον ανθρώπινο οργανισμό το οποίο πλέον δεν μπορεί να ανταποκριθεί φυσιολογικά σε πιο φυσικές πηγές ευχαρίστησης και ηδονής. Αυτός είναι και ο λόγος που οι χρήστες αρχίζουν πλέον και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη σεξουαλική διέγερση με τις “πραγματικές” γυναίκες (7).
Βιβλιογραφικά αναφέρεται και η έννοια της εξαρτημένης μάθησης (classical conditioning) και ότι η παρακολούθηση πορνό στο διαδίκτυο διαθέτει όλα εκείνα τα στοιχεία που χρειάζονται προκειμένου να συνδεθεί/εξαρτηθεί η σεξουαλική διέγερση με χαρακτηριστικά της χρήσης αυτής. Ο Griffiths (2011) αναφέρει χαρακτηριστικά: “…Μέσω του επαναλαμβανόμενου συνδυασμού της διαδικτυακής χρήσης για σεξουαλικούς σκοπούς με τη σωματική διέγερση, η τελευταία ρυθμίζεται έτσι ώστε να προκαλείται τελικά από την ενασχόληση με την τεχνολογία, δηλαδή το εξαρτημένο ερέθισμα. Έτσι, η απλή και μόνο θέαση μιας οθόνης υπολογιστή, ο ήχος του δρομολογητή (router) που συνδέεται στο διαδίκτυο ή ακόμη και οι απτικές αισθήσεις όταν κανείς πληκτρολογεί μπορεί να αποτελέσουν πηγές διέγερσης” (8). Με αυτό τον τρόπο, σταδιακά, η σεξουαλική διέγερση αποσυνδέεται από τον πραγματικό κόσμο και τις γυναίκες που βρίσκονται εκεί και συνδέεται με …το πληκτρολόγιο.
Σε αυτό το άρθρο όμως θα σταθούμε λίγο περισσότερο στο ψυχολογικό προφίλ και τις σκέψεις και τα συναισθήματα του άντρα που τον οδηγούν εκ των προτέρων να “καθηλωθεί” και, ουσιαστικά, να αποδυναμωθεί από μόνος του μπροστά σε μια οθόνη κι ένα πληκτρολόγιο για να παρακολουθήσει πορνό. Με άλλα λόγια, υπάρχει ένας φόβος και μια δυσκολία στην αντιμετώπιση των ερωτικών σχέσεων που προηγείται όλων αυτών και θέτει το υπόστρωμα αυτής της εξαρτητικής συμπεριφοράς; Γιατί είναι βέβαια φυσικό να αρέσει σε έναν άντρα το περιεχόμενο αυτών των σκηνών και να διεγείρεται από αυτό, αλλά θα ήταν επίσης φυσικό αυτή η ευχαρίστηση να οδηγεί, έστω και κάποια στιγμή, προς τον “έξω” κόσμο, σε μια συμπεριφορά αναζήτησης στην πραγματικότητα πλέον περισσότερου σεξ, ερωτικών παρτενέρ κοκ., προκειμένου να ικανοποιηθεί. Η αμφιβολία όμως και ο φόβος που γεννά το άγχος είναι τα συναισθήματα που τον εμποδίζουν ουσιαστικά να έχει αυτή τη φυσιολογική αντίδραση εξωστρέφειας και αναζήτησης στον “πραγματικό κόσμο” και τον περιορίζουν στα στενά όρια της οθόνης και του πληκτρολογίου. Ο φόβος της συνάντησης με την πραγματική γυναίκα…
Είναι γεγονός επίσης ότι η συμπεριφορά της παρακολούθησης πορνό στο διαδίκτυο καλλιεργεί μια παθητικότητα, που προυπήρχε ή τώρα διαμορφώνεται, που καθηλώνει τον άντρα. Αυτό είναι άλλωστε και ένα θέμα που τίθεται συχνά για τη νέα γενιά και τους νέους άντρες που πολύ εύκολα θα τα βρουν όλα στο διαδίκτυο, χωρίς να κουνηθούν καν από τη θέση τους για να τα αναζητήσουν από μόνοι τους, να ενεργοποιηθούν, να αναμετρηθούν με τον κόσμο και να διαμορφωθούν ουσιαστικά μέσα από αυτές τις “συναντήσεις” με τους άλλους ανθρώπους. Η σεξουαλική ζωή όμως, με αυτό τον τρόπο, συνδέεται με παθητικότητα, γεγονός που είναι αντιφατικό από μόνο του! Ο Chenyang Wang (2021) περιγράφει σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο: “Η παθητικότητα της θέασης: Μια λακανική οπτική για τον θεατή της πορνογραφίας στην εικονική πραγματικότητα” (9) πώς, με τον τρόπο αυτό, ουσιαστικά διαμορφώνεται μια νέα συμπεριφορά και ένα νέο πρόβλημα παράλληλα, αυτό της σεξουαλικής διέγερσης και ικανοποίησης αποκλειστικά και μόνο μέσα από τη “θέαση”… Απλά να βλέπω ή να παρακολουθώ παθητικά, χωρίς να συμμετέχει το σώμα μου και …εγώ ο ίδιος τελικά, αλλά και χωρίς καν να αντιλαμβάνομαι την “έλλειψη” αυτή: “Υποστηρίζω ότι η αναπαράσταση και η παραγωγή του ερωτισμού στην εικονική πραγματικότητα δημιουργεί έναν συγκεκριμένο τύπο θεατή υποκειμένου, ο οποίος επιτυγχάνει τη σεξουαλική διέγερση μέσω μιας πράξης χαρακτηριστικής παθητικότητας”.
Πολλές φορές επίσης ο άντρας που θα απορροφηθεί περισσότερο στην παρακολούθηση πορνό έχει αναπτύξει την ψυχική άμυνα της “σχάσης” ανάμεσα στο σεξ και το συναίσθημα (9). Ο φόβος του συναισθήματος και του δεσίματος/εγγύτητας με μια γυναίκα και η αμφιθυμία που αυτό γεννά δεν του επιτρέπουν να νιώθει και να αισθάνεται παράλληλα με τη σεξουαλική διέγερση/ικανοποίηση. Άλλο το σεξ και άλλο το συναίσθημα, σε αυτές τις περιπτώσεις! Όπως είναι φανερό, η παρακολούθηση πορνό στο διαδίκτυο προσφέρει πρόσφορο έδαφος γι’ αυτή την αμυντική διεργασία αλλά και η σεξουαλική δυσλειτουργία που επέρχεται είναι σχεδόν αναμενόμενη.
Η αμυντική διεργασία της “άρνησης” (10) υποστηρίζει και συμπληρώνει τη “σχάση” κι έτσι οτιδήποτε φοβίζει, αγχώνει και ουσιαστικά απειλεί την εξιδανικευμένη εικόνα εαυτού αποκλείεται από το συνειδητότητα. Η απώλεια, η προδοσία, ο χωρισμός μπορεί να κάνουν το άτομο να υποφέρει με τρόπο που δεν μπορεί να τον αντέξει. Η άμυνα της άρνησης όμως μαζί με τη σχάση τον καθιστούν “αδιάφορο” σε όλα αυτά και ικανό να εγκαταλείπει με αδιαφορία και χωρίς να νιώθει απολύτως τίποτα οτιδήποτε και οποιαδήποτε συνδέεται τρυφερά μαζί του.
Οι Vincent Estellon & Harold Mouras (10) αναφέρουν και την έκφραση “relationship zapping” περιγράφοντας χαρακτηριστικά αυτή την αμυντική θέση απέναντι στη σταθερότητα και τη συναισθηματική εμβάθυνση και εγγύτητα που μπορεί αυτή να φέρει. Η έννοια του zapping, όπως όλοι γνωρίζουμε όταν το κάνουμε στην τηλεόραση αλλά και στο διαδίκτυο, έχει να κάνει με αποσπάσματα/κομμάτια έτσι όπως εμφανίζονται στην οθόνη χωρίς να μας ενδιαφέρει η σύνδεση μεταξύ τους, η αλληλεπίδρασή τους ή η δημιουργία ενός όλου, μιας σύνθεσης. Το zapping μας επιτρέπει να αποφύγουμε τη βαρεμάρα που νιώθουμε εκείνη τη στιγμή χωρίς να χρειαστεί να εμβαθύνουμε σε κάτι και κυρίως λειτουργεί οπτικά, μέσα από εικόνες και αισθήσεις που εναλλάσσονται και μας ξεκουράζουν χωρίς παράλληλα να δίνουν χρόνο για περαιτέρω εμβάθυνση… Έτσι λοιπόν και στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων μπορεί να χρησιμοποιηθεί η συνεχής εναλλαγή συντρόφων προκειμένου να αποφευχθεί αυτή η τόσο τρομακτική σταθερότητα, γιατί η σταθερότητα φέρνει συναισθήματα, αγωνίες, φόβους, και, κυρίως, εγγύτητα που τόσο πολύ μπορεί να τρομάζει. Σε αυτές τις περιπτώσεις η συνεχής εναλλαγή συντρόφων είναι απαραίτητη για να νιώθει κανείς ελεύθερος! Και η αίσθηση της σταθερότητας μπορεί να φέρει και σεξουαλική δυσλειτουργία…
Τέλος, πολλά στοιχεία ναρκισσιστικής κατάθλιψης ενυπάρχουν γενικότερα στις σεξουαλικές εξαρτήσεις αλλά και στις σεξουαλικές δυσλειτουργίες, αφενός με την αναζήτηση εξιδανικευμένων εικόνων σεξ και σεξουαλικών αποδόσεων παράλληλα με την απώλεια της αυτοεκτίμησης και της εξιδανικευμένης εικόνας εαυτού: “Η απώλεια της πίστης στη θετική έκβαση μιας σχέσης και η απώλεια της ελπίδας στους άλλους μπορεί να οδηγήσουν σταδιακά κάποιον στο να μην βλέπει πλέον το νόημα της ζωής που – παρά τις ερωτογενείς αισθήσεις που εξαντλούνται στην καταναγκαστική επανάληψη – γίνεται πια θλιβερή και άδεια” (10).
Κλείνοντας, συμπεραίνουμε ότι η παρακολούθηση πορνό στο διαδίκτυο μπορεί να επηρεάσει τη σεξουαλική λειτουργία του άντρα όταν, όπως προαναφέρθηκε, οι ώρες παρακολούθησης ολοένα και αυξάνουν χωρίς όριο και έντονα διεγερτικό περιεχόμενο χρειάζεται για να διατηρηθεί η σεξουαλική διέγερση. Η σεξουαλική λειτουργία επίσης επηρεάζεται όταν η πορνογραφία συναντά τον ευαίσθητο και ευάλωτο άντρα που τραυματικά βιώματα δεν του έχουν επιτρέψει να νιώθει αρκετή δύναμη και σιγουριά για να αντιμετωπίσει τη συναισθηματική επαφή με την πραγματική γυναίκα. Τότε, μπορεί αμυντικά να “κρύβεται” μέσα στο διαδίκτυο και στο πορνό και να χάνεται ή να ξεχνιέται εκεί απαλύνοντας με αυτό τον τρόπο και το φόβο που του προκαλεί τόσο άγχος. Όταν όμως θελήσει να βγει από εκεί και να συναντήσει τη “μη εικονική γυναίκα”, ο φόβος του έχει διπλασιαστεί και είναι πολύ μεγαλύτερος χωρίς να έχει μάθει και κάτι επιπλέον ή να έχει εκπαιδευτεί τουλάχιστον σε αυτό που χρειάζεται περισσότερο: τις πολύτιμες χροιές των ανθρώπινων σχέσεων και της επικοινωνίας! Η αντίδρασή του είναι το άγχος απόδοσης που δεν ελέγχει, οι πολλές αρνητικές σκέψεις και η έντονη αυτο-παρατήρηση κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής για να δει αν “θα τα καταφέρει” και “αν όλα θα πάνε όλα καλά” για να μπορέσει να αντεπεξέλθει. Όλοι αυτοί οι παράγοντες όμως οδηγούν αυτόματα σε σεξουαλική δυσλειτουργία, όπως αναφέρεται και σε πολλά άρθρα της επιστημονικής βιβλιογραφίας. Είναι σημαντικό λοιπόν ο άντρας που παρακολουθεί πορνογραφία να μπορέσει να “μην παγιδευτεί” τελικά σε αυτή για να συνεχίσει να απολαμβάνει την ερωτική του ζωή σε όλες της τις εκφάνσεις!>>
Η παρακολούθηση πορνό επηρεάζει τη σεξουαλική λειτουργία του άντρα;, Τζελέπη Ειρήνη, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Πορνό, βέβαια, δε βλέπουν μόνο τα αρσενικά… Αντίστοιχα είναι τα ευρήματα και στους υπόλοιπους θεατές -ναι και στις γυναίκες!
Η πρώτη μεγάλη έρευνα πάνω στην ανδρική σεξουαλικότητα στις ΗΠΑ έγινε από τον Κίνσεϊ. Τα ευρήματα εν έτει 1948 έδειχναν ότι πρόβλημα στη στύση (“ED”) είχε λιγότερο από το 1% των αντρών κάτω των 30 ετών. Στους 30-45 ετών το ποσοστό πλησίαζε το 3%.
Μισό αιώνα αργότερα, το 1999, η Επιθεώρηση της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης βρήκε επίσης χαμηλά ποσοστά δυσλειτουργίας στους νέους.
<<Up until the last decade, rates of ED were low in sexually active men under 40, and did not begin to rise steeply until thereafter [1,2]. A 1999 major cross-sectional study reported erectile dysfunction in 5%, and low sexual desire in 5% of sexually active men, ages 18 to 59 [3], and a 2002 meta-analysis of erectile-dysfunction studies reported consistent rates of 2% in men under 40 (except for the preceding study) [2]. These data were gathered before Internet “porn tube sites” enabled wide access to sexually explicit videos with no download required. The first of these “tube sites” appeared in September 2006 [4].
In contrast, recent studies on ED and low sexual desire document a sharp increase in prevalence of such dysfunctions in men under 40. One clear demonstration of this phenomenon relates to ED, and compares very large samples, all of which were assessed using the same (yes/no) question about ED as part of the Global Study of Sexual Attitudes and Behavior (GSSAB). In 2001–2002, it was administered to 13,618 sexually active men in 29 countries [5]. A decade later, in 2011, the same (yes/no) question from the GSSAB was administered to 2737 sexually active men in Croatia, Norway and Portugal [6]. The first group, in 2001–2002, were aged 40–80. The second group, in 2011, were 40 and under. Based on the findings of historical studies cited earlier, older men would be expected to have far higher ED rates than the negligible rates of younger men [2,7]. However, in just a decade, things changed radically. The 2001–2002 rates for older men 40–80 were about 13% in Europe [5]. By 2011, ED rates in young Europeans, 18–40, ranged from 14%–28% [6].
In the last few years, research using a variety of assessment instruments has revealed further evidence of an unprecedented increase in sexual difficulties among young men. In 2012, Swiss researchers found ED rates of 30% in a cross-section of Swiss men aged 18–24 using the International Index of Erectile Function (IIEF-5) [8]. A 2013 Italian study reported one in four patients seeking help for new onset ED were younger than 40, with rates of severe ED nearly 10% higher than in men over 40 [9]. A 2014 study on Canadian adolescents reported that 53.5% of males aged 16–21 had symptoms indicative of a sexual problem [10]. Erectile dysfunction was the most common (26%), followed by low sexual desire (24%), and problems with orgasm (11%).>>
Απόσπασμα από το άρθρο “Is Internet Pornography Causing Sexual Dysfunctions? A Review with Clinical Reports” στο οποίο οι 8 ειδικοί επιχειρούν μια εκτεταμένη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με τα σεξουαλικά προβλήματα που προκαλούνται από την πορνογραφία
Νέα έρευνα που παρουσιάστηκε στις 16 Ιουλίου 2020, στο πλαίσιο του συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ουρολογίας (EAU) κατέληξε -μεταξύ άλλων- μετά από την εξέταση περίπου 3.300 χιλιάδων ανδρών, και στο εξής: στην ηλικιακή ομάδα κάτω των 35 ετών διαπιστώθηκε μεγαλύτερο ποσοστό στυτικής δυσλειτουργίας απ’ ό,τι αναμενόταν, περίπου 23 %, ήτοι σχεδόν 1 στους 4! Πιθανόν σε αυτήν αναφέρεται παραπάνω η Ε. Τζελέπη.
Τι τόσο συνταρακτικό συνέβη σε μία-δύο δεκαετίες που εκτόξευσε τα καθηλωμένα στον πάτο ποσοστά των νεαρών;
Το διαδίκτυο…
<<Όταν μεγάλωνα στη δεκαετία του ΄70, υπήρχαν γύρω μου περισσότεροι πρόθυμοι νεαροί που ήθελαν να κάνουν σεξ, από κοπέλες που ήταν έτοιμες να πάνε μαζί τους. Το αγόρι σου μπορεί να είχε διαβάσει το «Ρlayboy», αλλά εσύ ήσουν ζωντανή και γυμνή μπροστά του. Πριν από 30 χρόνια το να κάνεις έρωτα με τον παραδοσιακό ιεραποστολικό τρόπο εθεωρείτο πολύ ερεθιστικό. Πλέον είμαι 42 ετών και η δική μου γενιά γυναικών είναι η τελευταία που αισθάνθηκε αυτή τη σεξουαλική αυτοπεποίθηση και ασφάλεια για όλα όσα μπορούσαμε να προσφέρουμε στον ερωτικό τομέα. Τώρα, το να είσαι γυμνή δεν είναι αρκετό– πρέπει να έχεις πλούσιες καμπύλες, μαύρισμα και στήθη ενισχυμένα χειρουργικά, όπως και οι κοπέλες στις ροζ ταινίες. Το πρότυπο της δυτικής ομορφιάς διαμορφώνεται από τα πρότυπα της πορνογραφίας. Στο γυμναστήριό μου παρατηρώ ότι όλα τα 20χρονα κορίτσια κάνουν αποτρίχωση παντού. Στη δεκαετία του 1970 το πορνό ήταν ένα κακό υποκατάστατο των πραγματικών γυναικών. Σήμερα το τέλειο πορνό είναι εκείνο που αντιπροσωπεύει το «πραγματικό» σεξ για τα νέα παιδιά και οι αληθινές γυμνές γυναίκες αποτελούν απλά ένα κακό πορνό.
Τα κορίτσια που θέλουν να ακολουθήσουν τη μόδα πηγαίνουν μαζί με τα αγόρια τους σε στριπτιζάδικα και μερικές φορές ζητούν από τις χορεύτριες να κουνηθούν γι΄ αυτές προκλητικά. Στα πανεπιστήμια τα κορίτσια προκαλούν τα αγόρια ανταλλάσσοντας φιλιά μεταξύ τους. Όλα αυτά μήπως σημαίνουν ότι έχουμε απελευθερωθεί σεξουαλικά; Φθηνός ερωτισμός.
Η Ντόρκιν το είχε καταλάβει ανάποδα. Αυτή η υπερπληθώρα φθηνού ερωτισμού εξασθενεί τη σεξουαλική ενέργεια, ιδιαίτερα στους νέους. Η σχέση μεταξύ της πορνογραφικής βιομηχανίας των πολλών δισεκατομμυρίων, του ψυχαναγκασμού και της σεξουαλικής όρεξης έχει γίνει όπως η σχέση μεταξύ της γεωργίας, των κατεργασμένων τροφών, των φαστ φουντ και της παχυσαρκίας. Εάν η όρεξή σου ερεθίζεται και καλύπτεται από υλικά κακής ποιότητας, θα χρειάζεσαι όλο και περισσότερα σκουπίδια για να χορτάσεις. Οι έρευνες δείχνουν πως το πορνό είναι πράγματι εθιστικό, ιδιαίτερα για τους άνδρες, και πως μακροπρόθεσμα καταστρέφει τη λίμπιντό τους. Οι ειδικοί στις σεξουαλικές δυσλειτουργίες βλέπουν σήμερα μια επιδημία που χτυπά τους υγιείς νέους άνδρες οι οποίοι δεν συνευρίσκονται εύκολα με τις συντρόφους τους επειδή έχουν εκτεθεί υπερβολικά στην πορνογραφία.>>
Απόσπασμα από το άρθρο “Το πορνό σκοτώνει την επιθυμία”, Ναόμι Γουλφ
<<Πολλοί άνδρες ηλικίας 20 και πάνω, οι οποίοι ξεκίνησαν να βλέπουν πορνό από μικρότεροι (πριν ακόμα τα 14), και εξακολουθούν να είναι καθημερινοί θεατές τέτοιων ταινιών, διαπιστώνεται ότι έχουν χαμηλή λίμπιντο ή ακόμα δεν έχουν καθόλου όρεξη για σεξ, σύμφωνα με μελέτη του Ιταλικού Ανδρολογικού Ινστιτούτου και Σεξουαλικής Ιατρικής, που έγινε με τη συμμετοχή 28000 ανδρών.
Σύμφωνα λοιπόν με την έρευνα, η κατάσταση είναι τόσο συχνή και σοβαρή, που οι επιστήμονες αποφάσισαν να της δώσουν και όνομα: Σεξουαλική ανορεξία!
«Υπάρχουν νέα παιδιά που έχουν μεγαλώσει με πολύ και σκληρό πορνό μέσω ίντερνετ», λέει η Marnia Robinson. «Η έρευνα έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που εδώ και πολύ καιρό οι ειδικοί υποψιάζονταν. Πως αυτά τα άτομα, έχουν συμπτώματα εθισμού και άγχος σεξουαλικών επιδόσεων.»
Αν και ανεπίσημα, αντίστοιχη μελέτη με τα ίδια αποτελέσματα έχει γίνει και από την Αμερικανική Society of Addiction Medicine’s, η οποία δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο. Εκεί δηλώνεται ότι, όλες οι συμπεριφορές που κάνουν το άτομο να νοιώθει ικανοποίηση, και δεν αναφέρονται μόνο σε ουσίες, μπορεί να γίνουν εθιστικές. Ακόμα και οι «σεξουαλικές δραστηριότητες».
«Τα στοιχεία δείχνουν πως, μπορεί κανείς να εθιστεί στην έκκριση ντοπαμίνης και επειδή συμπεριφορές σαν το πορνό, το φαγητό και τον τζόγο οδηγούν στην απελευθέρωση ντοπαμίνης, μπορεί να προκαλέσουν εθισμό. Αυτός είναι και ο λόγος που πλέον τα παραπάνω συμπεριλαμβάνονται στη λίστα των εθιστικών παραγόντων», σημειώνει ο David Smith, MD, πρώην Πρόεδρος της Αμερικανικής Society of Addiction Medicine’s.
Το διαδίκτυο επιτρέπει την άμεση πρόσβαση σε πορνογραφικό περιεχόμενο, το οποίο συνδέει μέσα στον εγκέφαλο το συγκεκριμένο οπτικό ερέθισμα με την απελευθέρωση ντοπαμίνης, διαδικασία η οποία όμως μπορεί να οδηγήσει τελικά σε μερική ανικανότητα, επισημαίνουν οι επιστήμονες. Έτσι, όταν οι άνδρες αυτοί βρεθούν με το πραγματικό τους κορίτσι και τα φώτα σβήσουν, ο εγκέφαλος δεν μπορεί να ανταποκριθεί εξαιτίας της έλλειψης των οπτικών ερεθισμάτων στα οποία έχει συνηθίσει.>>
Απόσπασμα από το άρθρο “Το πορνό σκοτώνει τη σεξουαλική ζωή;”, Capital
Μα αν ισχύουν αυτά, δεν ωφελείται κανείς από το πορνό;
<<Στα μέσα του καλοκαιριού ορισμένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, όπως το Λούβρο και το Πράδο, ανέθεσαν στις νομικές υπηρεσίες τους μια περίεργη αποστολή: να εξετάσουν αν θα μπορούσαν να μηνύσουν το Pornhub! Ο λόγος ήταν ότι η μεγαλύτερη πλατφόρμα με βίντεο ερωτικού περιεχομένου στο Ίντερνετ είχε μόλις δημιουργήσει τη συλλογή Classic Nudes, που παρουσίαζε τα γυμνά έργα στα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου. Ο οδηγός περιελάμβανε χάρτες με τη θέση κάθε πίνακα στο κτίριο (με λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές περιγραφές των καλλιτεχνών) αλλά και αναπαραστάσεις που πραγματοποιούσαν γνωστοί πορνοστάρ.
Αναλύοντας την εταιρική δομή τού Pornhub, οι δικηγόροι αλλά και δημοσιογράφοι που ασχολήθηκαν με το θέμα βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα από τα πιο γνωστά «μυστικά» της βιομηχανίας ταινιών για ενήλικες: ότι σχεδόν το σύνολο των sites διαμοιρασμού πορνογραφικού περιεχομένου (τα λεγόμενα tubes που λειτουργούν στο πρότυπο του YouΤube) ελέγχεται από δύο εταιρείες. Η MindGeek, με έδρα το Μόντρεαλ, πιστεύεται ότι ελέγχει οχτώ από τα δέκα δημοφιλέστερα tubes, όπως το Pornhub και το YouPorn, αλλά και ορισμένα από τα μεγαλύτερα κινηματογραφικά στούντιο πορνογραφίας, όπως το Digital Playground και το Brazzers. Η δεύτερη εταιρεία, με έδρα την Τσεχία, ονομάζεται WGCZ Holding και ελέγχει πλατφόρμες όπως η Xvideos και η Xnxx.
Το 2019, πριν ακόμη η πανδημία εκτοξεύσει την προσέλευση θεατών στις συγκεκριμένες πλατφόρμες, μόνο το Pornhub συγκέντρωνε 42 δισεκατομμύρια επισκέψεις τον χρόνο και χρησιμοποιούσε όσο bandwidth κατανάλωνε το σύνολο του Ίντερνετ το 2002. Κάθε μέρα στις σελίδες των εταιρειών τής MindGeek ανεβαίνουν 15 terabytes νέου υλικού, περίπου δηλαδή όσο το μισό περιεχόμενο του Netflix.
Παρά το γεγονός όμως ότι οι δύο αυτοί κολοσσοί ελέγχουν ένα διόλου αμελητέο ποσοστό των δεδομένων που διακινούνται στο Ίντερνετ, γνωρίζουμε ελάχιστα για τη δομή και τη λειτουργία τους. Μόλις το 2020, ύστερα από έρευνα των «Financial Times», έγινε γνωστό ότι επικεφαλής τής MindGeek είναι κάποιος Μπέρναρντ Μπέργκεμερ, τον οποίο είχαν ακούσει μόνο λίγα υψηλόβαθμα στελέχη της εταιρείας. Ακόμη και τραπεζικοί κολοσσοί, όπως η JPMorgan, που χρηματοδότησαν τα πρώτα βήματα της MindGeek, δίνουν ελάχιστα στοιχεία για τη συνεργασία τους με τους βαρόνους της αυτοκρατορίας του πορνό.
Ακαδημαϊκοί που μελετούν για χρόνια το θέμα, όπως η Σίρα Τάραντ, συγγραφέας του βιβλίου «The Pornography Industry» (Η βιομηχανία της πορνογραφίας), δηλώνουν άγνοια για τα πραγματικά έσοδα του κλάδου. Από την πλευρά τους οι μεγαλύτερες εταιρείες υποστηρίζουν ότι τα κέρδη τους είναι περιορισμένα, αναλογικά με άλλα τμήματα της βιομηχανίας του θεάματος, λόγω της εκτεταμένης πειρατείας. Συγκεκριμένα η MindGeek οδηγεί συνεχώς στα δικαστήρια τους μικρότερους ανταγωνιστές της μέσω μιας θυγατρικής της στην Κύπρο, η οποία σύμφωνα με τους «Financial Times» έχει αποστείλει 213 εκατομμύρια αιτήματα στην Google να μην παρουσιάζει στις αναζητήσεις της πειρατικό υλικό.
To 2018 το Quartz υπολόγιζε ότι τα έσοδα της βιομηχανίας της πορνογραφίας αγγίζουν τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο (το Χόλιγουντ συγκέντρωνε 11,1 δισ.), κανείς όμως δεν μπορεί να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τη συγκεκριμένη εκτίμηση.
Καθώς συνήθως η συζήτηση για την πορνογραφία καλύπτεται από πουριτανικές και θεοκρατικές κορόνες (ή από καταγγελίες για αύξηση της σεξουαλικής βίας, η οποία δεν επιβεβαιώνεται με στοιχεία), οι βαρόνοι του πορνό μένουν πάντα στο απυρόβλητο σε σχέση με τις επιχειρηματικές τους κινήσεις. Πολλές από τις μικρότερες εταιρείες του χώρου καταγγέλλουν διαρκώς ολιγοπωλιακές πρακτικές που τις ωθούν στο περιθώριο και οι οποίες σε άλλους κλάδους θα κινητοποιούσαν τις επιτροπές ανταγωνισμού κάθε χώρας.
Ανάλογο σκοτάδι καλύπτει όμως και τις συνθήκες εργασίας των δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που απασχολούνται στη βιομηχανία της πορνογραφίας, μπροστά και πίσω από τις κάμερες. Τα μονοπώλια ωθούν πάντα τους μισθούς προς τα κάτω και επιδεινώνουν τις συνθήκες εργασίας και θα ήταν άτοπο να πιστεύει κανείς ότι η βιομηχανία του πορνό θα αποτελεί εξαίρεση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μάλιστα η αδιαφάνεια λειτουργεί σε βάρος της ασφάλειας όσων εργάζονται στον κλάδο. Η εκμετάλλευση μπορεί να είναι φυλετική, έμφυλη, αλλά και βαθιά ταξική.
Τα μονοπώλια όμως επηρεάζουν πάντα και τους καταναλωτές, αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι απίθανο οι ίδιοι να καταγγείλουν δημόσια το πορνογραφικό προϊόν που παρακολουθούν (συνήθως δωρεάν) στον ελεύθερο χρόνο τους. Όπως συμβαίνει και με τις υπόλοιπες πλατφόρμες του διαδικτύου, όπως π.χ. της Facebook, οι αλγόριθμοι προτείνουν περιεχόμενο ανάλογα με τις προηγούμενες προτιμήσεις του θεατή, εγκλωβίζοντάς τον σε έναν μικρόκοσμο όπου αναπαράγονται στερεότυπα για το σεξ, τις σχέσεις των φύλων κ.ο.κ. Παράλληλα τα στοιχεία που συλλέγονται από αυτούς τους αλγόριθμους επιστρέφουν άμεσα στα κινηματογραφικά στούντιο, όπου πραγματοποιούνται νέα γυρίσματα ανάλογα με το τι «πούλησε» περισσότερο τους προηγούμενους μήνες ή εβδομάδες. Οι τάσεις της αγοράς καθορίζουν κυριολεκτικά τις στάσεις των ηθοποιών.
Πολιτικοί, οικονομικές αρχές αλλά ακόμα και ακαδημαϊκοί κάνουν εδώ και χρόνια τα στραβά μάτια απέναντι στη λειτουργία μιας κολοσσιαίας βιομηχανίας, γιατί το περιεχόμενο που προβάλλει θεωρείται ταμπού. Αρκετοί από όσους ασχολούνται το κάνουν με όρους ηθικής και βαθιά πουριτανικές αρχές ζητώντας την παρέμβαση της Εκκλησίας ή του Θεού — ενώ θα αρκούσε μια ομάδα ορκωτών ελεγκτών-λογιστών.>>
Τα ολιγοπώλια της πορνογραφίας, Άρης Χατζηστεφάνου
Στις εν λόγω ιστοσελίδες φιγουράρουν -αλίμονο- βίντεο βιασμών, σεξουαλικών παρενοχλήσεων, ενδεικτικά εμπορίας ανθρώπων, χάρη στα οποία οι καπιταλιστικοί κολοσσοί χαρτζιλικώνονται. Για παράδειγμα: worlds-biggest-porn-site-under-fire-over-videos-pornhub
Ευτυχώς, δεν σφυρίζουν όλοι αδιάφορα. Η συλλογή υπογραφών για το κλείσιμο του “Pornhub” έχουν φτάσει σχεδόν το ενάμιση εκατομμύριο. Αν, βέβαια, το νούμερο αυτό συγκριθεί με τους καθημερινούς επισκέπτες του, φαίνεται ολίγον τραγικό.
Από την άλλη, σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian (1/9/2022) ο ιδιοκτήτης του προσφάτως ιδρυθέντος και φρενήρους δημοτικότητας OnlyFans κονόμησε 500 εκατομμύρια σε 2 έτη. Στην πλατφόρμα ξοδεύτηκαν σχεδόν 5 δισεκατομμύρια από τους πελάτες (το 80% στους παραγωγούς περιεχομένου και το 20% στην πλατφόρμα).
Η παρακάτω εικόνα δημοσιεύθηκε από την εφημερίδα “τα Νέα” το 2009.
Κατακλείδα
Η πορνογραφία δε διαφέρει, εν τέλει, και τόσο από εξαρτησιογόνες ουσίες:
Ο “χρήστης” αναζητά όλο και μεγαλύτερη δόση. Οι θεϊκές εκρήξεις ντοπαμίνης που προκαλεί το θέαμα του πορνό αναισθητοποιούν σταδιακά τον εγκέφαλο. Το αντίστοιχο “overdose” προκαλεί το “θάνατο” της στύσης και κατ’ επακόλουθω της σεξουαλικής ζωής.
Η αντίληψη του για τον πραγματικό κόσμο αλλοιώνεται. Μεταπλάθει τις επιθυμίες του άλλου φύλου, τα δικαιώματα του και του δικού του, την αυτοεικόνα του. Το σύνορο μεταξύ τεχνίτης και πραγματικής εμπειρίας ξέθωριάζει και ο χρήστης “αυτοφυλακίζεται στον απόκοσμο παράδεισο του”.
Γιατί, όμως, δε συζητείται ποτέ ως κοινωνικό πρόβλημα, ενώ την ίδια στιγμή η λέξη “ναρκωτικά” μας σπέρνει τρόμο;
Από το ελληνικό κράτος δεν έχουμε να περιμένουμε πολλά. Η μάχη με τον εθισμό κάθε λογής δεν ερεθίζει τους κυβερνήτες παρά για να κουνήσουν τη σημαία “του νόμου και της τάξης” υποκριτικά. Τα λάφυρα προβλέπονται πλούσια: περισσότεροι πολίτες θα ξεκλειδωθούν από το κλουβί τους για να ανακαλύψουν τη ζωή, θα προσπαθήσουν να συνειδητοποιηθούν, να συναρμολογήσουν τη σχέση με τον εαυτό τους και τους γύρω. Ή τουλάχιστον θα έχουν πλέον την δυνατότητα ως απ-εξαρτημένοι, δηλαδή πιο ελεύθεροι. Γιατί οι υπάλληλοι που παριστάνουν τους αντιπροσώπους της πλειοψηφίας να θέλουν αυτά τα λάφυρα; Αιτήματα που συμβάλλουν στην ηθική και πνευματική βελτίωση των πολιτών δύνανται να επιβληθούν μόνο όταν η διαφήμιση και απήχηση τους χτυπήσει το καμπανάκι των ψήφων, όταν απειλήσει με απλά λόγια την εξουσία.
Γιατί το πρώτο μέλημα κάθε κυβέρνησης είναι να επανεκλεγεί. Τίποτα πάνω από τις ψήφους.
ΥΓ: στο παρόν κείμενο δεν μπήκε στο στόχαστρο ο αυνανισμός, ο οποίος αποτελεί διακριτό ζήτημα και χρήζει αυτοτελούς εξέτασης.
Σκηνοθέτες της παραδεισένιας κόλασης
Δήμιος η αδικία πίσω απ’ του τζαμιού τη σκιά
των ουρλιαχτών επικάλυψη οι σοκολατένιες ειδήσεις
του αίματος καθαριστές τα «ωχου»
αναζωογονητική βροχή οι φανταστικές αλήθειες
μοντέρ για όσα η απάθεια έσπρωξε στο αήττητο χθες
περίτεχνα κρυμμένα σαν άπλυτα ρούχα τα πτώματα
Για πόσο ακόμη θα μουντζουρώνουμε με αρωματικά τη μπόχα
της επαφής
του αυθορμητισμού
του διαλόγου
της αλληλεγγύης
Για πόσο ακόμη θα τα νοθεύουμε με “ιδανικούς” κλώνους
aka διαδίκτυο
aka καθωσπρεπισμός
aka καταναλωτισμός
aka κέρδος
Για πόσο ακόμη θα ισιώνουμε το νοητικό κορμί μας
ως εκτελεστικό όργανο εικόνων
τις οποίες πάψαμε να μεταφράζουμε σε λέξεις
Στων ματιών την ηδονή αρκεσθήκαμε
γιατί οι λέξεις γεννούν & γεννιούνται από σκέψη
Ποιος σκέφτεται; Δε πρέπει να σκεφτόμαστε
Όσα μας έχυναν στο λεξικό αυτοκτονήσαμε
στο κυνήγι της αποδοχής
με τίτλους στη σκανδάλη
στρατιώτες στο σκάκι της ρηχότητος
γυμνοί στο μονοπάτι προς την άβυσσο της μάζας
σβήσαμε της αμφισβήτησης τα κυάλια
ανάπαυση στην αγκαλιά του κύματος
έπνιξε τη βούληση μας
έπνιξε την ιδιαιτερότητα μας
έπνιξε τον εαυτό μας
Και τώρα;
Σε τι διαφέρουμε από ρομπότ;
στο πατάρι το μυαλό αλυσοδέσαμε
με την αραχνιασμένη καρδιά κλειδώσαμε
των ματιών το σπαθί εμπιστευθήκαμε
τα στερεώσαμε στο θρόνο του κριτή
πραξικόπημα για την ευκολία στην εξουσία
σύνορα που φυλάσσουν απ’ την ελευθερία
η ποινή για τους παραβάτες εξορία
έτσι βιώνουμε τη καταδίκη
απ’ της γνώμης της κοινής το δικαστήριο
διότι το βλέμμα του εαυτού μας δε γουστάρουμε
Μα ποιος θα αμφισβητήσει το στέμμα των ματιών;
αόρατες άγκυρες στην ορατή επιφάνεια
ανελκυστικός ο βυθός 0υσίας
έρημος άγονη περιουσίας
μάρτυρας μονάχα αν πέσεις στο σκοτάδι
θρίλερ πέντε αστέρων το άγνωστο
Μα ποιος θα πληρώσει
για μια μάχη με τον εαυτό του;
Αυτός που προτιμά το χαρακίρι απ’ τη θεοποίηση
Το αυτομαστίγωμα απ΄το παιχνίδι με ψυχές
Να σε ρωτήσω
ζωή χωρίς ελευθερία υπάρχει;
χα
κινούμενοι νεκροί
Πώς να οσμιστούμε τα πτώματα στη νεκρή ζωή μας;
Αδύνατο
στην κορυφή της ασημαντότητας τα θάβουμε
ανέμελοι αυτόχειρες με τη μύτη ψηλά
περήφανοι κολυμβητές στης ανοησίας την πισίνα
μέχρι το επόμενο
μέχρι το επόμενο να είμαστε εμείς.
ΥΓ: Τα πτώματα δεν είναι ενιαίο σύνολο. Και οι άνθρωποι πεθαίνουν και η διάνοια τους πεθαίνει. Και η ζωή τους όταν δεν έχουν επιλογές. Και οι αξίες στις οποίες γυρνάμε διαρκώς την πλάτη… Η πιο σάπια νέκρα κρύβεται σε όμορφα, πετυχημένα περιτυλίγματα. Άδεια μέσα.
Σόσιαλ: ο ακρωτηριασμός του αυθορμητισμού
Καληνύχτα διάλογε
Η γνώριμη εικόνα μιας σύγχρονης συμμετρίας: ανθρώπινα κεφάλια στην ίδια παρέα, σκυμμένα πάνω από τη φωτεινή οθόνη ενός «έξυπνου» κινητού. Λίγα αντικείμενα ενσωματώνουν καλύτερα την αμφισημία της τεχνολογικής προόδου. Απεριόριστες δυνατότητες διασύνδεσης, ενημέρωσης και εξυπηρέτησης μέσα στην παλάμη του χεριού, επισκιάζονται από τον κίνδυνο μιας εκτροχιασμένης σχέσης αφέντη-υπηρέτη: αγένεια, αντικοινωνικότητα, ψυχαναγκασμός, απομόνωση.
Ηταν η σκοτεινή πλευρά που ενέπνευσε το πρόσφατο πρότζεκτ του φωτογράφου δρόμου που ακούει στο καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Babycakes Romero. Η σειρά των ασπρόμαυρων εικόνων τιτλοφορείται «Ο θάνατος της συζήτησης» (The death of conversation) και είναι σχεδόν όλες καρπός των καθημερινών του περιπλανήσεων στο Λονδίνο, την πόλη όπου γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει.
«Ηταν κάτι που παρατηρούσα ξανά και ξανά και, ενίοτε, βίωνα από πρώτο χέρι. Οπτικά, μου τράβηξε την προσοχή η συμμετρία αυτών των ανθρώπων, κλειδωμένοι καθώς ήταν ταυτόχρονα, αλλά και καθένας ξεχωριστά, στην ίδια πράξη. Στην αρχή νόμιζα πως ο κόσμος χρησιμοποιούσε τα smartphones ως βοήθημα για να κρύψει την αμηχανία του, για να γεμίσει τις σιωπές. Αλλά καθώς συνέχισα να παρατηρώ και να καταγράφω το φαινόμενο, διαπίστωσα πως την αμηχανία και τη σιωπή τις προκαλούσαν στην πραγματικότητα οι ίδιες οι συσκευές. Βασικά κάνουν τους ανθρώπους να αποσύρονται αντί να αλληλοεπιδρούν».
Παραπονιέται πως οι καλοί τρόποι συμπεριφοράς όσον αφορά τη χρήση του τηλεφώνου μέσα στον κοινωνικό περίγυρο τείνουν προς εξαφάνιση. «Η συσκευή προηγείται του ατόμου που είναι παρόν και αυτό μου φαίνεται λάθος. Είναι ένα είδος απόρριψης, είναι μειωτικό».
Οι ειδικοί προειδοποιούν πως οι κακοί τρόποι δεν είναι καν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Το email και τα μηνύματα, αλλά και εφαρμογές όπως το Facebook, το Twitter ή το Pinterest, διεκδικούν αδιάκοπα τον χρόνο και την προσοχή μας. Ερευνες έχουν δείξει πως κάθε φωτεινή ένδειξη για «νέο μήνυμα» προκαλεί «έκρηξη» ντοπαμίνης, της ίδιας νευροχημικής ουσίας που απελευθερώνεται στον εγκέφαλο με την κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών. Σύμφωνα με πρόσφατη αμερικανική μελέτη, έξι στους δέκα νέους ασχολούνται κατά μέσο όρο ένα οκτάωρο την ημέρα με τα κινητά τους τηλέφωνα. Παράλληλα, ένας στους τρεις Αμερικανούς θεωρεί πως είναι εθισμένος στο «έξυπνό» του τηλέφωνο.
«Καθώς παρατηρούσα και φωτογράφιζα αυτούς τους ανθρώπους, μου έδιναν την εντύπωση πως δεν ήταν παρόντες στον πραγματικό κόσμο. Ηταν συνδεδεμένοι με έναν εικονικό κόσμο που ήταν δικό τους δημιούργημα. Είναι τρελό, αλλά ο κόσμος επιλέγει την ψηφιακή επικοινωνία ενώ είναι με παρέα. Προτιμάει να συνδεθεί με κάποιον που είναι αλλού, παρά με κάποιον που βρίσκεται στον ίδιο χώρο». (…)
Γιατί όμως ο κόσμος προτιμάει την online από την offline επικοινωνία; «Οταν προστατεύεσαι πίσω από μια οθόνη και είσαι οπλισμένος με ένα πληκτρολόγιο, δεν υποφέρεις από τις αγωνίες ή την αμηχανία που θα είχες πρόσωπο με πρόσωπο». Είναι και η άνοδος του ναρκισσισμού. Οι περισσότεροι πλέον καταφεύγουν στον διαδικτυακό κόσμο για μια συναισθηματική ένεση, για μια δόση ανακούφισης ή επιβεβαίωσης, για κάτι που θα ταΐσει το «εγώ» τους. «Γνωρίζουν πως κάθε μήνυμα που φτάνει στη συσκευή τους κάπως τους αφορά, ενώ σε μια κανονική συζήτηση δεν θα είσαι πάντα το επίκεντρο. Είναι σαν να μην μπορούμε πια να επεξεργαστούμε τη ζωή κάποιου άλλου επειδή είμαστε υπερβολικά απασχολημένοι με τη δική μας». (…)
O σύγχρονος θάνατος της συζήτησης, Χάρης Φαν Φέρσεντααλ
Σύμφωνα με το DataReportal, ένας χρήστης ξοδεύει κατά μέσο όρο 2,5 ώρες τη μέρα στα κοινωνικά δίκτυα. Το οποίο σημαίνει 864 ώρες, δηλαδή 36 μέρες scrolling σε ένα γυαλί σε διάστημα ενός έτους. Βάσει του μέσου προσδόκιμου ορίου ζωής, μέχρι να ψοφήσουμε θα έχουμε πετάξει πάνω κάτω 6 έτη στον κάδο.
Προκειμένου να μετριάσω τον μηδενισμό και την καταστροφολογία, ας ξεκαθαρίσω ότι δεν θεωρώ εξ ορισμού χάσιμο χρόνου τη χρήση των σοσιαλ. Η δομή τους επιτρέπει αναμφισβήτητα την αστραπιαία μετάδοση της πληροφορίας και την σύνδεση με πτυχές της ζωής ανθρώπων που ίσως να μην γνωρίζαμε ποτέ ή να μην μπορούσαμε να διατηρήσουμε επαφές χωρίς τα κοινωνικά δίκτυα. Ωστόσο, αντί να λειτουργούν ως επιπρόσθετο εργαλείο στην δια ζώσης κοινωνικοποίηση μας, την έχουν αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό και κατ’ επέκταση αλλοιώσει, αφού αντιλαμβανόμαστε και “διαφημίζουμε” τον εαυτό μας στις συναναστροφές μας με βάση το διαδικτυακό προφίλ που χτίσαμε. Ένα προφίλ, βέβαια, το οποίο, δεν είναι αντιπροσωπευτικό μας. Λέμε τόσα ψέματα που στο τέλος τα πιστεύουμε κιόλας.
Βλέποντας μόνο «ευτυχείς στιγμές» οι οποίες πραγματοποιούνται σε συγκεκριμένες συνθήκες διασκέδασης νιώθουμε μειονεκτικά. Μιμούμαστε, εν συνεχεία, τον τρόπο διασκέδασης των άλλων, για να μπαλώσουμε πρόχειρα το εσωτερικό μας κενό. Το δικό μας κενό, με τις δήθεν ευδαιμονίζουσες δραστηριότητες τρίτων. Που να ξέραμε ότι και οι άλλοι κινούνται αντίστοιχα! Έτσι, φυλακιζόμαστε σε ένα φαύλο κύκλο ετεροκαθοριζόμενων κορόιδων και βουτάμε στην ταυτότητα που πασχίζουμε να εξωτερικεύσουμε. Αντί να αναζητήσουμε το ρόλο που θέλουμε να έχουμε στην κοινωνία, να τον προσαρμόσουμε στον εαυτό μας, προσπαθούμε να προσαρμόσουμε τον εαυτό μας στον αλλογενή ρόλο. Καταδικάζουμε εαυτόν στην χαζοχαρούμενη υποκρισία. Σκοτώνουμε τον αυθορμητισμό, την έκφραση της ζωτικότητας μας, καταλήγοντας επί της ουσίας στον πνευματικό τάφο. Όσο λέμε ψέματα στον εαυτό μας, τόσο θα λέμε και στους άλλους. Ορίστε η αλλοίωση της αυθεντικής κοινωνικοποίησης.
Για υγιή χρήση προϋποτίθεται ατσάλινος αυτοέλεγχος & γνώθι σαυτόν. Και μια συμβουλή: πριν ανοίξεις μια εφαρμογή, να έχεις καθορίσει για τι & πόσο θα την αξιοποιήσεις. Αξιοποίηση δεν σημαίνει άσκοπη χρήση αλλά “εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που μου παρέχει κάτι, έτσι ώστε να φτάσει στο υψηλότερο σημείο της απόδοσής του”.
Μα δε ξέρεις ότι η δράση χωρίς προφυλάξεις, οδηγεί σε ατυχήματα(!);
Ψυχο-κοινωνική αποβλάκωση
“Είναι έμφυτη τάση του ανθρώπου, ως κοινωνικό ον, να προσπαθεί να δημιουργήσει μια δημόσια εικόνα, η οποία να είναι συμβατή με τα κοινωνικά πρότυπα και τις κοινωνικές προσδοκίες, ούτως ώστε να νιώσει αποδεκτός και ενταγμένος σε ένα κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον, είναι αναμενόμενη η επιθυμία του ανθρώπου να δείχνει και να προβάλλει την καλύτερη δυνατή εικόνα του εαυτού του. Είτε γιατί μπορεί να νιώθει μοναξιά, είτε γιατί έχει την ανάγκη εκτόνωσης του εγώ του, είτε γιατί δεν είναι αρκετά ικανοποιημένος από τη ζωή του, είτε γιατί αισθάνεται την ανάγκη να έχει μια πολλαπλή ταυτότητα. Τα ΜΚΔ μας δίνουν την ευκαιρία να δημοσιοποιήσουμε μια ψευδή εικόνα ευδαιμονίας και τελειότητας. Στο Facebook ή στο Instagram, ο κόσμος είναι αταξικός και πλασματικός. Όλα ανάγονται στη σφαίρα του ιδεατού. Δίνεται η δυνατότητα της ελεγχόμενης προβολής υπό ιδανικό φωτισμό μόνο των εξιδανικευμένων πλευρών κάθε θέματος. Οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να αισθανθούν celebrities και μετατρέπουν την ύπαρξη τους σε εμπόρευμα με νόμισμα τα like που εισπράτουν” σημειώνει η ψυχίατρος-ψυχοθεραπεύτρια Χριστίνα Βαϊζίδου.
“Το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα, όμως, είναι πολλές φορές τα άτομα να επιζητούν αντίστοιχη επιβεβαίωση ή μονοπώλιο της προσοχής των άλλων και στην πραγματική ζωή, με αποτέλεσμα να φέρονται εγωκεντρικά έως αντικοινωνικά. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα ΜΚΔ έχουν μετατρέψει μια ολόκληρη γενιά σε ανθρώπους που έχουν μόνιμη εμμονή με τον εαυτό τους. Αυτό συνοδεύεται από μια έκπτωση και απαξίωση των αισθήσεων. Η θάλασσα δεν είναι πλέον ένα τοπίο στο οποίο μπορούμε να γευτούμε την αλμύρα, να ακούσουμε το κύμα, να νιώσουμε το νερό να χαϊδεύει τα πόδια μας και να χαθούμε κοιτάζοντας τη γραμμή των οριζόντων, αλλά ένα πλαίσιο πόζας που θα επιβεβαιώσει στο ιντερνετικό κοινό μας ότι περνάμε τέλεια στη ζωή μας και δικαιωματικά κερδίσαμε το θαυμασμό, τη ζήλια ή έστω ένα like. Πολλοί έφηβοι και νέοι δυστυχώς αντιλαμβάνονται την έννοια της κοινωνικότητας κατ΄ αυτό τον τρόπο. Θεωρούν πως αν δεν ανεβάσουν στα ΜΚΔ φωτογραφία με το μαγαζί όπου βρίσκονται και τρώνε είναι σαν να μην υπήρξαν ποτέ εκεί και σαν να μην έφαγαν ποτέ αυτή τη μπριζόλα. Είναι τρομακτικό, αλλά αυτό συμβαίνει. Όταν, όμως, επιχειρούν να μεταφέρουν αυτές τις εμπειρίες στην πραγματική ζωή, βιώνουν συχνά έντονη απογοήτευση και θλίψη. Και είναι αυτή η αναντιστοιχία ανάμεσα στη ζωή και την εικονική πραγματικότητα που οδηγεί στην κατάθλιψη”, συμπληρώνει η Βαϊζίδου.
“(…)Έχετε αναρωτηθεί τι θα γινόταν αν αναρτούσαμε φωτογραφίες που μας δείχνουν λυπημένους ή να κλαίμε ή χωρίς φίλτρα; Όταν όμως, προβάλλεις μια συγκεκριμένη εικόνα του διαρκώς ευτυχισμένοι ή δυνατού, αυτό γίνεται εγκλωβιστικό, σαν να μην μπορείς να υπάρξεις διαφορετικά” υπογραμμίζει η Κατερίνα Ντέμου, ψυχολόγος-ειδική παιδαγωγός. Ποια όμως, φοβία αναπτύσσεται στα ΜΚΔ; “Ότι θα χάσουμε κάτι όσο δεν είμαστε συνδεδεμένοι και ότι συμβαίνουν διάφορα εκεί χωρίς εμάς. Επιπλέον, αρχίζουμε να πιστεύουμε ότι η τέλεια ζωή που βλέπουμε σε αυτό όντως υπάρχει και πως κάτι φταίει με μένα που δε μπορώ να τη βρω, φτάνοντας σε σημεία απώλειας επαφής με τη πραγματικότητα. (…) Όσο και να προσπαθούμε να αισθανθούμε πλήρεις μέσα από το πόσο ευτυχισμένοι δείχνουμε στις φωτογραφίες μας, πόσο αγαπημένοι είμαστε με τον σύντροφο μας, πόσα καινούργια ρούχα αγοράζουμε, πόσες φορές τη βδομάδα πάμε γυμναστήριο, τίποτα από όλα αυτά δε θα μας προσφέρει την αυτοαποδοχή που λαχταράμε, καθώς αυτή πηγάζει από μέσα μας και όχι από εξωτερική επιβεβαίωση. Κάτι τέτοιο οδηγεί στον ετεροπροσδιορισμό μας, δηλαδή στο να χτίζουμε ποιοι είμαστε με βάση το πως μας βλέπουν οι άλλοι (…)”
“Η πρώτη φορά που είχαμε αυτή την τάση συλλογικού πένθους στο fb ήταν με τα τρομοκρατικά χτυπήματα στη Γαλλία, που είχαν γεμίσει τα προφίλ με το “Είμαστε όλοι Γάλλοι”. Είναι όμως, ένα κατ΄ επίφαση. Χρειαζόμαστε ουσιαστικά μια υπερπροβολή ενός συναισθήματος απλά για να αισθανθώ ότι εντάσσομαι σε μια ομάδα. Δεν θεωρώ ότι ανταποκρίνεται καν στο πραγματικό συναίσθημα” λέει η Βαϊζίδου.
“Ας υποθέσουμε πως μια κατάθεση ψυχής στο fb μιας κόρης που έχασε τον πατέρα της πάρει πολλά like και σχόλια για το πόσο συγκινητικά είναι τα λόγια της. Αυτό που ανατροφοδοτείται είναι σαφώς σημαντικό, αλλά είναι μονοσήμαντο, αφού δεν επιτρέπει μια ολιστική θέαση των συναισθημάτων του. Ο εικονικός θρήνος δημιουργεί ένα παραπέτασμα απόκρυψης του πόνου και της θλίψης και συνιστά στιγμιαία εκτόνωση” εξηγεί ο ψυχοθεραπευτής Γιώργος Γιαννούσης.
Σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής οργάνωσης Parentzone το 2016, μέχρι την ηλικία των πέντε, στο ενωμένο Βασίλειο, κάθε παιδί έχει περίπου 1.500 φωτογραφίες του αναρτημένες στα ΜΚΔ, ενώ το 80% των παιδιών έχουν online παρουσία ως την ηλικία των δύο χρονών. (…)
Η ευδαιμονία στο δίχτυ, Σπύρος Ζωνάκης, Σχεδία #94
Ποιος θέλει το κακό μας;
“They are optimised to keep you on the social media platform, no matter what. Instagram or Facebook don’t care if it’s quality or if it’s harmful or if it’s anything else”, τόνιζε στο Al Jazeera η συγγραφέας του best seller “Weapons of Math Destruction”.
Εκτός τοιούτων, ας μη λησμονούμε ότι οι μεγαλοεταιρίες δε μας δωρίζουν αυτό το τεχνολογικό παλάτι για να βολτάρουμε από την καλή τους καρδιά. Aν κάτι προσφέρεται δωρεάν, το προϊόν είσαι εσύ. Θα πουληθείς και θα καταναλωθείς. Η εταιρία θα ξεζουμίσει την ιδιωτική σφαίρα σου: τις αρέσκειες σου, το εβδομαδιαίο σου πρόγραμμα, τη σεξουαλικότητα σου, τις ικανότητες σου, τις οικονομικές σου ανάγκες και ψυχολογικές τάσεις κτλ.
Η έμμεση πληρωμή στις λατρεμένες μας μεγαλοπλατφόρμες θα τελειωθεί όταν, με βάσει την ανωτέρω σκιαγράφηση των προτιμήσεων μας, τυπωθεί η διαφήμιση στο κούτελο και αγοράσουμε μία ακόμη μαλακία που μόλις μάθαμε ότι χρειαζόμασταν, όταν το κόμμα αγοράσει τα κριτήρια ψήφου μας, δηλαδή την ψήφο μας, κοκ.
Η διαδικασία αυτή ξεζουμίσματος παρουσιάζεται ευκρινώς στο ντοκιμαντέρ The Social Dilemma του Jeff Orlowski-Yang. Προσιδιάζει και στην κατηγορία θριλερ, να είστε προετοιμασμένοι…
“Είναι εργαλεία πειθούς. Διατείνονται ότι προτάσσουν τον διάλογο, τη διάδραση, την επικοινωνία, τη διασύνδεση. Ομως αυτά είναι προσχηματικά, γιατί ο στόχος της μηχανής του ΑΙ και του machine learning είναι η διαφήμιση, ο εμπορικός σκοπός. Από τη στιγμή που μπορεί να τα χρησιμοποιήσει μια εταιρεία για να πουλήσει παπούτσια, θα τα χρησιμοποιήσει και ένας πολιτικός, ένας ακτιβιστής ή ένας θρησκευτικός ηγέτης για να προωθήσουν τα δικά τους μηνύματα.” προειδοποιεί ο συγγραφέας του βιβλίου “Homo Automaton: Η τεχνητή νοημοσύνη κι εμείς“, Μανώλης Ανδριωτάκης σε συνέντευξη του στην “Κ”.
Εφόσον μετατράπηκαν συνειδητά σε ένα εργαλείο ελέγχου, τότε το πρόβλημα, συνεχίζει ο Ανδριωτάκης, “είναι όντως πολιτικό. Αφήνεις μια βιομηχανία να ελέγξει τα πάντα. Και δεν είναι μια τυχαία βιομηχανία, αλλά μια βιομηχανία γνώσης.”
Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με το βιβλίο, είναι ακραιφνώς δυστοπικό: μια κοινωνία εποπτείας που επιδιώκει να προβλέψει –ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνει– πεποιθήσεις, προτιμήσεις και συμπεριφορές. Πολίτες με περιορισμένη νοητική αυτονομία και ελευθερία βούλησης. Το λεγόμενο «μαύρο κουτί» παραμερίζει τον αναλογικό άνθρωπο εξυφαίνοντας έναν θαυμαστό καινούργιο ανθρωπολογικό τύπο: τον Homo Automaton.
Ρομποτοποίηση
(…) Τα κοινωνικά δίκτυα απελευθερώνουν πλευρές της προσωπικότητας που επιμελώς κρύβονται από την κοινή θέα όταν υπάρχει φυσική παρουσία; Ή δημιουργούν νέες εικονικές προσωπικότητες, ανθρώπους που –συνειδητά ή ασυνείδητα– δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους σε ρόλους διαφορετικούς από τον ένα και μονότονο που επιβάλλεται από την κοινωνική ζωή με φυσική παρουσία, έστω κι αν η εξέλιξη του καθενός δίνει στην πορεία του χρόνου περισσότερες εκδοχές προσωπικότητας και εαυτού; Και μπορεί αυτή η… εκφραστική δυνατότητα που προσφέρουν να λειτουργεί ως βαλβίδα ασφαλείας, που εκτονώνει ό,τι θα μπορούσε να αποβεί πολλαπλώς επιζήμιο υπό φυσική παρουσία; Εξαρτάται. Μπορεί η δράση να εξελίσσεται σε εικονικό περιβάλλον, αλλά το αποτέλεσμα μπορεί να αποτυπώνεται σε πραγματικά αισθήματα θυμού ή κατάθλιψης και να έχει πραγματικά θύματα (…).
Πράγματι, οι έρευνες του είδους έρχονται απλώς να επιβεβαιώσουν με περισσότερα στοιχεία την εντύπωση που πολλοί από αυτούς που μετέχουμε στα κοινωνικά δίκτυα βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε ακόμη κι αν αποτελούμε ή έχουμε αποτελέσει κάποτε, μέρος του προβλήματος. Το, όχι και τόσο νέο πια, διαδικτυακό περιβάλλον περιλαμβάνει εκατομμύρια ή εκατοντάδες (στη στενή εικονική μας πραγματικότητα) απόψεις. Σύμφωνες, εκνευριστικές ή εχθρικές προς τις δικές μας πεποιθήσεις και στην αντιμετώπιση των οποίων οι κανόνες συμπεριφοράς που πιθανόν θα ίσχυαν σε μια φυσική κοινωνική εκδήλωση με λίγους συμμετέχοντες, είναι αδύνατον να επιβάλουν την τάξη και την ψυχραιμία. Δεν είναι κανόνες φτιαγμένοι να λειτουργούν σε μαζική κλίμακα, στη σχετικά νέα οντότητα του διαδικτυακού όχλου. Και ενώ ακόμη και η απλή εκφορά της λέξης «όχλος» ενεργοποιεί έναν σχεδόν ενστικτώδη φόβο, αυτός ο φόβος δεν μας εμποδίζει να γινόμαστε μέρος του. Πιθανόν διότι αν και όπως γράφει ο Κανέτι («Μάζα και εξουσία», εκδ. Ηριδανός), δεν υπάρχει μεγαλύτερος φόβος για τον άνθρωπο από το άγγιγμα του αγνώστου, ο οποίος υπό κανονικές συνθήκες τον οδηγεί στο να κρατάει αποστάσεις – ακόμη και «φυσικές» από τους άλλους, στον δρόμο, στο εστιατόριο, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, αυτός ο φόβος υποχωρεί μέσα σε ένα πλήθος ενώ αρχίζει να διαφαίνεται η απόλαυσή του να διαλύεσαι μέσα σ’ αυτό, να συγχωνεύεσαι με αυτό. (…)
Αυτό το σώμα μέσα στο οποίο έχουν διαρρεύσει εκατοντάδες ή χιλιάδες εαυτοί έχοντας απεμπολήσει τα κοινωνικά όρια του Ενός, φυσικού ή διαδικτυακού, έχει τα ίδια χαρακτηριστικά: θυμωμένο, επιθετικό, αδικημένο, σίγουρο για το δικό του αλάθητο, αντιστέκεται στη διάλυσή του και, μιλώντας για τα κοινωνικά δίκτυα, στην πραγματικότητα πρέπει να φτιάξεις έναν άλλο όχλο, μια άλλη μάζα αποδοχής, πολλών likes και retweets έχοντας, βέβαια, ήδη ηττηθεί, αφού έτσι αποδέχεσαι τους όρους του όχλου για να υπάρξεις. (…)
Ο όχλος των κοινωνικών δικτύων, Σίσσυ Αλωνιστιώτου
“Διάφορα είναι τα αίτια που προσδιορίζουν την εμφάνιση των ειδικών χαρακτήρων στους όχλους. Το πρώτο είναι ότι το άτομο μέσα στον όχλο αποκτά και μόνο με τον αριθμό του, ένα συναίσθημα ακατανίκητης δύναμης που το κάνει να παραδίδεται σε ένστικτα τα οποία αν ήταν μόνο του θα φρόντιζε με βιασύνη να τα συγκρατήσει” έγραφε ο Gustave Le Bon έναν αιώνα πίσω στο βιβλίο του “Η ψυχολογία των όχλων”.
“Ένα δεύτερο αίτιο είναι το ότι η σκέψη μεταβιβάζεται κατά ομοιόμορφο τρόπο οριοθετώντας την εκδήλωση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του πλήθους και ταυτόχρονα καθορίζοντας τον προσανατολισμό τους. Η μεταβίβαση αυτή είναι ένα γεγονός που θα μπορούσε να συνδυαστεί με τα φαινόμενα του ομαδικού υπνωτισμού. Μέσα στον όχλο, το κάθε συναίσθημα, η κάθε πράξη είναι μεταδοτική και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό ώστε το άτομο να θυσιάζει πολύ εύκολα το ατομικό του συμφέρον για χάρη του ομαδικού. Όμως αυτό είναι μια ικανότητα αντίθετη προς τη φύση του ανθρώπου την οποία δεν επιδεικνύει καθόλου, παρά μόνον όταν αποτελεί τμήμα του όχλου“, συμπλήρωνε. Και συμπληρώνω κι εγώ πως το ομαδικό συμφέρον νοείται εδώ ως επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου και όχι κατ’ ανάγκην η διασφάλιση μιας ευνοϊκότερης συνθήκης για όλα τα μεμονωμένα άτομα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η μαζοποίηση λειτουργεί συνεκτικά για την πολυπόθητη ενότητα και αντίστοιχα περιπτώσεις όπου λειτουργεί αποχαυνωτικά και ωθεί σε έναν ψευτο-διχασμό, σε πόλωση που εξυπηρετεί εν τέλει, μόνο τον κοινωνικό αυτοματισμό. Στρατόπεδα δομούνται και τα ΜΚΔ μας σπρώχνουν βιαίως να ενταχθούμε σε ένα προδικάζοντας το ως το “απόλυτο καλό” και τα υπόλοιπα ως το “απόλυτο κακό”. Η υποκειμενικότητα του ατόμου γίνεται έννοια άγνωστη για το μανιχαϊστικό εύπλαστο σώμα που με μπροστάρη το δήθεν συλλογικό συμφέρον γκρεμίζει κάθε ίχνος εξατομικευμένης, νηφάλιας κρίσης.
Ίσως η πλατφόρμα να εκπέμπει μια οικειότητα η οποία μας επαναπαύει, μας αφοπλίζει και εν τελεί μας μεταπλάθει σε πρόβατα. Πρόβατα που οδεύουν προς τα κρεματόρια της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας. Αχ αυτές οι δύο! Μπορεί να πηγάζουν τόσο από τις ίδιες τις πλατφόρμες-εταιρίες, όσο και από χρήστες. Στους χρήστες συμπεριλαμβάνονται από ΜΜΕ εφοπλιστικής ιδιοκτησίας μέχρι τον ταρίφα της γειτονιάς. Η αναπαραγωγή απόψεων και ειδήσεων, προστατευόμενη από την ελευθερία της έκφρασης και του τύπου, συντελείται ανάλογα με τα συμφέροντα και την κριτική ικανότητα του χρήστη. Δεν υπάρχει περιορισμός άνωθεν (όχι άμεσα τουλάχιστον, γιατί η ελευθεροτυπία έχει εγκαταλείψει σαν πρόσφυγας τη χώρα μας). Δεν υπάρχει πιστοποιητικό εγκυρότητας στα ποστ που βλέπουμε. Δυστυχώς, το γεγονός αυτό παραβλέπεται και καταναλώνουμε άκριτα ότι ξεπηδήσει μέσα στη φούσκα μας. Πορευόμαστε με μία απατηλή αίσθηση σφαιρικότητας και ανεξαρτησίας επειδή εμπλουτίζουμε τις γνώσεις μας με καινούργιες οι οποίες όμως, συνήθως, θρέφουν τη φούσκα αντί να την τρυπάνε. Πόσο εύκολα απεγκλωβιζόμαστε από το comfort zone μας;
Εξάλλου, υποφέρουμε “από το φαινόμενο της γνωστικής ασυμφωνίας (cognitive dissonance), το οπόιο εκδηλώνεται όταν νεοπροσλαμβανόμενες πληροφορίες θέτουν σε αμφισβήτηση τις μέχρι πρότινος απόψεις, ιδέες, πεποιθήσεις, αξίες ή τα συναισθήματα μας, το οικοδόμημα που στηρίζει την στάση μας απέναντι στον υπόλοιπα κόσμο και τα πράγματα ή περαιτέρω μας εξέλκουν βυθού τινός αγνοίας. Η δημιουργημένη αυτή ασυμφωνία μεταξύ των μέχρι πρότινος εσωτερικών μας πεποιθήσεων και των αποκλινόντων πλέον εξωτερικών ερεθισμάτων μας προκαλεί αίσθημα έντονης δυσαρέσκειας, με αποτέλεσμα να αναπτύσσουμε την τάση να προσλαμβάνουμε νέες πληροφορίες μόνο επιλεκτικά, ήτοι να αποδίδουμε σημασία μόνο σ’ εκείνες τις πληροφορίες που μας είναι αρεστές και συνειδητά να παραβλέπουμε ή να υποβαθμίζουμε την σημασία άλλων που διαψεύδουν ή έρχονται σε αντίθεση με τις μέχρι πρότινος εκτιμήσεις μας (…) Με άλλες λέξεις αντί να προσπαθήσουμε να προσαρμοστούμε στη νέα πληροφοριακή πραγματικότητα και ενδεχομένως να διορθώσουμε προηγούμενες εσφαλμένες κρίσεις ή επιλογές μας, προτιμούμε συχνά, για λόγους -πρόσκαιρης- ψυχικής ικανοποίησης, να προσαρμόσουμε την πραγματικότητα στα μέτρα μας, με επιζήμιες ωστόσο μακροπρόθεσμα συνέπειες (…)” όπως εξηγεί ο Α. Καραμπατζός στο βιβλίο του “Ιδιωτική Αυτονομία και προστασία του καταναλωτή”.
Καθώς η ανακυκλωτική μας τάση ευνοείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν κάνει εντύπωση η απόπλευση από βιβλία, ιστοσελίδες και εφημερίδες υπέρ των πρώτων.
Λαίμαργοι για το φτωχότερο έδεσμα
Η Digital News Report γράφει στην ετήσια έκθεση της: (…) survey of over 93,000 online news consumers in 46 markets covering half of the world’s population. The report documents how video-based content, distributed via networks such as TikTok, Instagram and YouTube are becoming more important for news, especially in parts of the Global South, while legacy platforms such as Facebook are losing influence.
Απ’ ότι φαίνεται η εικόνα απεμπολεί όχι μόνο τα βιβλία αλλά μέχρι και και το σύντομο σχολιασμό που έδραζε στο Facebook. Ο λόγος, τα κείμενα συρρικνώνονται σταδιακά όλο και περισσότερο υποδεχόμενα τα διαδικτυακά fast-food. Ως γνήσια τέκνα του ωχαδελφισμού επιζητούμε το πιο νόστιμο για να αποφορτιστούμε από τη μίζερη ρουτίνα, ακόμη κι αν είναι ποιοτικά αιχρό. Η πρόσκαιρη ηδονή βάζει κάτω το μακροπρόθεσμο όφελος. Το “εκπαιδευμένο χέρι” θα ταϊσει το “πεινασμένο μυαλό” με κάτι ανάλαφρο, που δεν απαιτεί την ενεργοποίηση της προσοχής και της κρίσης -η οποία ατροφεί διαρκώς χάρη στην απλοικότητα που διέπει τις δημοσιεύσεις. Παραβλέπουμε ότι κάθε έξωθεν μήνυμα απαιτεί την κριτική μας εγρήγορση και αναλωνόμαστε σε ασημαντότητες. Γι’ αυτό, άλλωστε, τα Μέσα Ενημέρωσης αναγκάζονται να εισβάλλουν στο ξέγνιαστο περιβάλλον των κοινωνικών δικτύων τα οποία ανάγονται σε πηγή πληροφόρησης όλο και μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού. Έτσι, μολαταύτα, ενημερωνόμαστε από μη δημοσιογράφους οι οποίοι ευλόγως δεν μεταφέρουν ειδήσεις με ποιοτικούς όρους &, από την άλλη, από δημοσιογράφους, οι οποίοι προσπαθώντας να κάνουν την είδηση πιο εύπεπτη σε ένα περιβάλλον που -μηχανικά- αφιερώνονται δευτερόλεπτα σε κάθε δημοσίευση, υποβαθμίζουν κατακόρυφα την ποιότητα ελπίζοντας τουλάχιστον να γνωστοποιηθεί τουλάχιστον ότι υπάρχει είδηση.
Έκτος από την “διανοητική τεμπελιά”, πάντως, η αιτία για την πτώση των ΜΜΕ στην ιεραρχία των ενημερωτικών πηγών ευρίσκεται και στο γεγονός ότι οι δημοσιογράφοι -ειδικά στη χώρα μας- παίρνουν διαζύγιο από το λειτούργημα τους. Η χειραγώγηση των ΜΜΕ από την πολιτική και οικονομική ελίτ, έχει γίνει τόσο ξεδιάντροπα αηδιαστική ώστε στρέφει όλο και περισσότερο κόσμο σε μεμονωμένους δημοσιογράφους, ακτιβιστές και λογαριασμούς που εκπέμπουν εμπιστοσύνη. Εμπιστοσύνη πως δεν είναι υπάλληλοι του “Μεγάλου Αδελφού” -οι Έλληνες είναι ο μοναδικός λαός που εμπιστεύεται περισσότερο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε σχέση με τα παραδοσιακά μέσα, μεταξύ δέκα χωρών. Η εξέλιξη αυτή, ωστόσο, δεν λύνει το πρόβλημα, απλώς το μεταφέρει σε μια νέα, γυαλιστερή πίστα με τις επιπρόσθετες συνέπειες που προαναφέρθηκαν.
(…) Παραδόξως, το γεγονός ότι ακούμε σπάνια για την κρίση της προσοχής, είναι τεκμήριο της ενοχής της. Αδυνατούμε να δώσουμε προσοχή ακόμη και στο μήνυμα που μας λέει ότι δεν δίνουμε προσοχή.
Στο βιβλίο του «Stolen Focus, Why You Can’t Pay Attention» (εκδ. Crown), ο Γιόχαν Χάρι υποστηρίζει ότι ο κόσμος μας κινδυνεύει απ’ τον ύπουλο εχθρό της αδυναμίας συγκέντρωσης. Ταξιδεύει σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, αναζητάει ειδικούς, επικαλείται περισσότερες από 250 έρευνες και στοιχεία. Για τον ερευνητή, όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα ακραίο φαινόμενο, σε μια άνευ προηγουμένου κρίση ανθρώπινης προέλευσης. Πανίσχυρες δυνάμεις έρχονται και κλέβουν την προσοχή μας, αποδυναμώνοντάς μας. Επειδή αδυνατούμε να εστιάσουμε για αρκετή ώρα κάπου, θυσιάζουμε την εμβάθυνση, γινόμαστε πιο επιφανειακοί στοχαστές, κι έτσι υπονομεύουμε την ικανότητά μας να λύνουμε τα όλο και πιο περίπλοκα προβλήματα που εμφανίζονται στον δρόμο μας.
Αν αδυνατείτε κι εσείς οι ίδιοι να συγκεντρωθείτε σε μια δραστηριότητα επί μακρόν, αν πιάνετε τον εαυτό σας κάθε λίγο να τσεκάρει το κινητό του, αν νιώθετε ότι η σκέψη σας είναι πλέον πιο ρηχή, αν αισθάνεστε εξαντλημένοι και υπερβολικά στρεσαρισμένοι, πάσχετε κι εσείς απ’ την ίδια ασθένεια της εποχής. Ο Ελβετοβρετανός είναι προσεκτικός και δεν την αποκαλεί επιδημία. Αφήνει έναν ειδικό να το πει. Εδώ δεν υπάρχει ιός, αλλά μια σκόπιμη δράση επιχειρήσεων που αποκομίζουν κέρδη επιδρώντας στην ικανότητά μας να μένουμε συγκεντρωμένοι σ’ ένα πράγμα. Αναπόφευκτα, η έρευνα στρέφεται στον επιζήμιο ρόλο των social media.
Ο δημοσιογράφος αποφασίζει κάποια στιγμή να καταφύγει σ’ έναν ξένο τόπο για να αποτοξινωθεί απ’ τα νέα μέσα. Επί τρεις μήνες διακόπτει τις σχέσεις του με το κινητό και τις οθόνες, κι ανακαλύπτει μια πολύ πιο ενδιαφέρουσα συνθήκη, που του αλλάζει τη ζωή. Επιστρέφοντας στη ρουτίνα του, όμως, πέφτει ξανά στην ίδια παγίδα των αδιάκοπων περισπασμών. Το βιβλίο ξεχειλίζει από δεδομένα και μαρτυρίες, οι οποίες ενοχοποιούν, όχι άδικα, τα τεχνολογικά εργαλεία και τις επιχειρήσεις που τα εκμεταλλεύονται. Μοιάζει να έχουμε παγιδευτεί όλοι στο περίφημο «κουτί του Σκίνερ», γράφει ο Χάρι, είμαστε τα πειραματόζωα σ’ ένα πείραμα χειραγώγησής μας. Πνιγόμαστε στην πληροφορία κι έχουμε ενίοτε την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε εμείς να έχουμε τον έλεγχο. «Είναι δυνατόν να τρως κάθε μέρα σε fast food και να είσαι λεπτός;», αναρωτιέται ρητορικά ο συγγραφέας.
«Ζούμε σ’ ένα συνεχές παράδοξο», προσθέτει, «τα πράγματα που πρέπει να κάνουμε είναι τόσο προφανή που έχουν γίνει ξεπερασμένα: πρέπει να επιβραδύνουμε, να κάνουμε ένα πράγμα τη φορά και να κοιμόμαστε περισσότερο. Ωστόσο, κάνουμε τα αντίθετα». Βιαζόμαστε διαρκώς, κάνουμε πολλά πράγματα μαζί και κοιμόμαστε όλο και λιγότερο. Εχουμε δαιμονοποιήσει την ονειροπόληση, το ταξίδι της σκέψης, ενώ αυτή είναι το κλειδί της καλύτερης σκέψης. «Μπορεί το παιδί που κοιτάζει έξω απ’ το παράθυρο την ώρα του μαθήματος, να κάνει το πιο χρήσιμο πράγμα αναφορικά με τη σκέψη του», γράφει.
Αναμενόμενα, η συζήτηση στρέφεται στα παιδιά και τη διάσπαση της προσοχής, ένα θέμα για το οποίο υπάρχει μεγάλη διχογνωμία στην επιστημονική κοινότητα. Οι ειδικοί με τους οποίους μιλάει ο Χάρι, του λένε ότι τα παιδιά με διάσπαση βιώνουν υπερβολικό στρες. Αν ένα παιδί μεγαλώνει σ’ ένα περιβάλλον με πολύ στρες, έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει διάσπαση προσοχής, να δυσκολεύεται δηλαδή να συγκεντρωθεί. Αν οι γονείς φροντίσουν να δημιουργήσουν ένα ασφαλές και ήρεμο περιβάλλον, αν οι ίδιοι κοιτάξουν το δικό τους στρες, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Ταυτόχρονα, ο Χάρι τονίζει τις ευεργετικές συνέπειες του ελεύθερου παιχνιδιού. «Μαθαίνεις να μαθαίνεις παίζοντας», γράφει, «το παιχνίδι είναι η κύρια τεχνολογία μάθησης των παιδιών».
Πουθενά αλλού, όμως, δεν αποτυπώνεται πιο γλαφυρά η πραγματικά καταστροφική επίδραση της διάσπασης της προσοχής, απ’ την οδική ασφάλεια. Εκτιμάται ότι παγκοσμίως ένα στα πέντε θύματα των τροχαίων συγκρούσεων οφείλεται στην απόσπαση της προσοχής του οδηγού. Αντί να κοιτάζουμε τον δρόμο, κοιτάζουμε οθόνες και σκοτωνόμαστε. Πολύ απλά. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Οσοι γλιτώνουμε, βιώνουμε μια σειρά υποχωρήσεων. Μια έρευνα έχει αποδείξει ότι όταν ένας εργαζόμενος σε γραφείο σταματάει τη δουλειά του για να τσεκάρει το ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο ή να απαντήσει σε κάποια τηλεφωνική κλήση, το IQ του πέφτει αμέσως κατά 10 μονάδες. Είναι το διπλάσιο απ’ το αν κάπνιζε μαριχουάνα.
Ενα άλλο αξιοσημείωτο δεδομένο της κρίσης της προσοχής είναι ότι έχουμε πάψει να διαβάζουμε μεγάλα κείμενα, και αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα σύμφωνα με τον συγγραφέα. «Το μέσο που μας εξηγεί καλύτερα απ’ όλα τα άλλα τις προόδους που κάναμε τα προηγούμενα 400 χρόνια βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση», γράφει ο Χάρι. Το ποσοστό των Αμερικανών που διαβάζουν για ευχαρίστηση βρίσκεται σε ιστορικό χαμηλό. Εχει πέσει κατά 40% στους άνδρες και 29% στις γυναίκες. Επιπλέον, το 57% των Αμερικανών δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο τον χρόνο. Το 2017, ένας τυπικός Αμερικανός πέρασε 17 λεπτά την ημέρα διαβάζοντας κάποιο βιβλίο και 5,4 ώρες στο κινητό του τηλέφωνο. (…)
Ο Χάρι επικαλείται τη μαρτυρία ενός καθηγητή του Χάρβαρντ, ο οποίος χρησιμοποιεί βίντεο και άλλα μέσα προκειμένου να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των φοιτητών του, γιατί εκείνοι δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να διαβάσουν μεγάλα κείμενα. «Αραγε, σε λίγο θα γίνει η ανάγνωση μεγάλων κειμένων μια ενασχόληση κάποιας ελίτ, κάτι σαν την όπερα;» αναρωτιέται ρητορικά.
Ο συγγραφέας επικαλείται τον θεωρητικό Μάρσαλ Μακ Λούαν και τη διάσημη ιδέα του, που λέει ότι «το μέσο είναι το μήνυμα». Κάθε φορά που χρησιμοποιούμε ένα νέο μέσο βάζουμε ένα καινούργιο ζευγάρι γυαλιά για να βλέπουμε την πραγματικότητα, επισημαίνει. Ποιο είναι το μήνυμα του Facebook, του Twitter, του Instagram; Είναι ότι πρέπει κανείς να επιδεικνύεται διαρκώς στους άλλους για να κερδίζει την προσοχή τους. Και ποιο είναι το μήνυμα του βιβλίου ως μέσου; Το βιβλίο σού λέει ότι ο κόσμος είναι περίπλοκος, ότι πρέπει να του διαθέσεις χρόνο και να επιβραδύνεις. Το βιβλίο σού λέει ότι υπάρχει αξία στο να περιορίσεις σ’ ένα πράγμα την προσοχή σου και ότι αξίζει να εμβαθύνεις στον τρόπο σκέψης των άλλων· έχουν όλοι εξίσου περίπλοκες εσωτερικές ζωές όσο κι εσύ.
Το ζητούμενο, όμως, είναι να αναζητηθούν λύσεις. «Οπως τα βιβλία με τις δίαιτες δεν λύνουν το πρόβλημα της παχυσαρκίας, έτσι και τα βιβλία με τις ψηφιακές δίαιτες δεν λύνουν το πρόβλημα της προσοχής», σημειώνει ο Χάρι. Εν μέρει, μπορεί απέχοντας να καταφέρεις μια μείωση των συμπτωμάτων σου κατά 20%, αλλά το πρόβλημα δεν θα έχει λυθεί. Η κρίση είναι δομική. Ο ακτιβιστής και πρώην υπάλληλος της Google Τρίσταν Χάρις υπογραμμίζει ότι «μπορείς να προσπαθήσεις να εξασκήσεις τον αυτοέλεγχό σου, αλλά πίσω απ’ την οθόνη εργάζονται χίλιοι μηχανικοί εναντίον σου». Ο αγώνας είναι άνισος. Επομένως, το πρόβλημα χρήζει ρυθμιστικής λύσης.
Ο Χάρι πιστεύει ότι πρέπει να απαγορευθούν τα social media με τη μορφή που έχουν σήμερα. Αυτό υποστηρίζει ότι μπορεί να το κάνει μόνο μια κυβέρνηση υπό την πίεση ενός δημοκρατικού κινήματος. Δεν θα είναι πρώτη φορά που κάτι επιβλαβές απαγορεύεται. Ο μόλυβδος στα χρώματα ήταν σε ευρεία χρήση πριν απαγορευθεί διά νόμου.
Ο συγγραφέας επικαλείται την ομοφυλοφιλία του για να αναδείξει τη δύναμη των κινημάτων. Πριν από μερικά χρόνια, η δήλωση αυτή θα τον έβαζε στη φυλακή, σήμερα μπορεί, αν θέλει, ακόμη και να παντρευτεί. Ενδεχομένως το μέτρο που διακονεί να ακούγεται ακραίο –και είναι– αλλά υποδηλώνει εμφατικά το μέγεθος μιας κρίσης που τη βιώνουμε όλοι ανεξαιρέτως. Αν κάποιος εστιάσει χωρίς παρωπίδες στο πρόβλημα, θα συνειδητοποιήσει ότι οι περισπασμοί μοιάζουν πράγματι θηριώδεις και ανυπέρβλητοι. Δεν είναι όμως. Εμείς, συλλογικά και ατομικά, το επιτρέπουμε αυτό να γίνεται πάνω μας. Μπορούμε, επομένως, να δούμε την έκκληση του Χάρι και σαν έναν αληθινό συναγερμό.
Αν κατορθώσατε να μείνετε συγκεντρωμένοι έως το τέλος του κειμένου, υπάρχει μεγάλη ελπίδα.
Κινητό, χειρότερο από μαριχουάνα… , Μανώλης Ανδριωτάκης